78 T›bbi Laboratuvar Eti¤ihayvanlar› üzerinde yap›lan bütün, ifllemlerin kay›t alt›na al›nmalar›na ve bu ifllemlerinan›nda ya da geriye do¤ru izlenebilmelerine, ilgili bütün ifllemlerin denetlenebilirli¤ininsa¤lanmas›na ve ilgili ifllemlerin gerekti¤inde sonland›r›lmalar›-na iliflkin esaslar› belirlemektir. Bu yönetmelikle ülkemizde ilk defa bir MerkeziEtik Kurul kurulmufltur. 18 üyeden oluflan bu merkezi kurulun oluflumu flu flekildedüzenlenmifltir.Çevre ve Orman Bakanl›¤›ndan;• Genel Müdür• Genel Müdür Yard›mc›s›,• Daire Baflkan›,• fiube Müdürü,• Bir Hukuk müflaviri,• Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›ndan hayvan deneylerinde en az iki y›l deneyimli2 personel,• Veteriner Fakültelerinden (2 Ö¤retim Üyesi),• T›p Fakültelerinden (4 Ö¤retim Üyesi),• Türk Tabipler Birli¤i ve Türk Veteriner Hekimleri Birli¤inden birer temsilci.Bu kurula seçilen 18 üyeden en az 6’s› deney hayvanlar›nda in vivo deneylerkonusunda en az iki y›l deneyimli veya halen hayvan deneyleri yapmakta olan kiflilerdenseçilir, Üyelerden en az birinin T›bbi Deontoloji veya Veteriner HekimlikDeontoloji dal›ndan olmas› tercih edilir. Merkezi Etik Kurulunun görevlerini flöyleözetleyebiliriz;• Deney hayvanlar›n›n kullan›lmas›na dair etik ilkeleri belirlemek,• Yerel etik kurullar›n›n yönetmelik hükümlerine uygun kurulup kurulmad›-¤›n› denetlemek,• Yerel etik kurullar›n›n bu yönetmelik hükümlerine göre çal›fl›p çal›flmad›¤›-n› denetlemek, raporlar›n› de¤erlendirmek,• Yerel etik kurullar›n›n verdi¤i kararlara yap›lan itirazlar› de¤erlendirmek,• Yerel etik kurullar›n›n e¤itim programlar›n›n uygun olup olmad›¤›n› denetlemek.• Sertifikalar›n denkliklerini de¤erlendirmek.Yerel Etik Kurullar5199 say›l› kanunun 9. maddesi hükmü gere¤ince yerel etik kurullar kurulmufltur.Bu maddeye göre yerel etik kurullar deney hayvan› kullanan Sa¤l›k, Tar›m ve Köy‹flleri, Çevre ve Orman, Milli E¤itim Bakanl›¤›na ba¤l› araflt›rma ve hizmet verenkurum ve kurulufllar ile Yüksek Ö¤retim Kurumlar›nda kurulur. Yerel etik kurullar›nkurulmas› çok önemli bir karard›, çünkü bu yönetmeli¤e göre “Hayvan DeneyleriYerel Etik Kurulu (HADYEK)” bulunmayan kurum ve kurulufllarda hayvan deneyleriyap›lamaz. Yerel Etik Kurullar›;• Hayvan deneyleri konusunda en az bir y›l deneyimli, kurum içinde deneyhayvan› yetifltirilmesi, üretilmesi ve bak›m›ndan sorumlu bir Veteriner Hekimden,• Kurum içinde deney hayvan› ile çal›flma yapan birimlerden birer temsilciden,• Deney hayvanlar› ile çal›flmayan ve kurum ile ç›kar iliflkisi olmayan T.C. vatandafl›sivil bir üyeden,• Kurum ile ç›kar iliflkisi olmayan sivil toplum kurulufluna kay›tl› T.C. vatandafl›bir üyeden oluflur.Yerel Etik Kurullar›n›n süresi 4 y›ld›r. Yerel Etik Kurul öncelikle kendi çal›flmausul ve esaslar›n› belirleyen bir yönerge haz›rlar. Haz›rlanan bu yönerge Merkezi
4. Ünite - Hayvan Deneyleri Eti¤iEtik Kurul onay›ndan sonra ifllerlik kazan›r. Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurullar›n›ngörevlerini flöyle s›ralayabiliriz: Deney hayvanlar› üzerinde yap›lacak tüm ifllemlerinetik yönden kabul edilebilir s›n›rlar›n› belirlemek, kurum içerisinde deneyhayvan› kullan›lmas› sürecinin etik kurallara uygun olarak yap›lmas›n› sa¤lamakSIRA S‹ZDEve protokole ayk›r› çal›flma saptan›rsa gerekti¤inde sonland›r›lmas›na karar vermek.Deney hayvanlar› ile çal›flacak personelin gerekli e¤itimleri almas›n› sa¤lamakve bu amaçla sertifika programlar› düzenlemek, sertifikas› DÜfiÜNEL‹M olmayanlar›n hayvandeneyi yapmas›n› engellemek, Üretim ve uygulama bölümlerini denetlemek,Y›ll›k çal›flma raporlar›n› her y›l Merkezi Etik Kuruluna sunmak, ölü hayvanlar veSORUt›bbi at›klar›n 2872 say›l› çevre kanununa göre bertaraf edilmesini sa¤lamak.79SIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUBir kurumda hayvan deneylerinin yürütülebilmesi için o kuruma ba¤l› D‹KKAT olarak çal›flan “hayvandeneyleri yerel etik kurulundan” yaz›l› onay al›nmas› gerekmektedir.SIRA S‹ZDEDeneysel ve Di¤er Bilimsel Amaçlar ‹çin Kullan›lan DeneyHayvanlar›n›n Korunmas›, Deney Hayvanlar›n›n ÜretimYerleri ile Deney Yapacak Olan Laboratuvarlar›n Kurulufl,Çal›flma, Denetleme, Usul ve Esaslar›na Dair Yönetmeli¤inUygulama Talimat›Hayvan deneyleri ile ilgili etik kurallarla ilgili bilmemiz gereken K bir ‹ T talimatname A P de25.04.2006 tarihinde 24 numara ile ç›kar›lan “Deneysel ve Di¤er Bilimsel Amaçlar‹çin Kullan›lan Deney Hayvanlar›n›n Korunmas›, Deney Hayvanlar›n›n ÜretimYerleri ile Deney Yapacak Olan Laboratuvarlar›n Kurulufl, TELEV‹ZYON Çal›flma, Denetleme,Usul ve Esaslar›na Dair Yönetmeli¤in Uygulama Talimat›” d›r. Bu talimat›n 2.maddesinde amaç flöyle özetlenmifltir. Gerçek ve tüzel kifliler ile kamu kurum vekurulufllar›nda, deneysel veya di¤er bilimsel uygulamalarda deney hayvanlar›n›n‹NTERNETüretimi, kullan›m›n›, bir yerden bir yere nakli s›ras›nda uyulmas› gereken kurallar›,teknik ve hijyenik flartlar› ve bu talimat›n hükümlerine uyulmamas› durumundauygulanacak ifllemleri, deney hayvan› üretim, tedarik edici ve uygulay›c› birimlerinkurulufl ve çal›flma izinlerine iliflkin esaslar› belirlemeyi kapsar. Deneysel olmayantar›msal ve klinik veteriner hekimlik uygulamalar› kapsam d›fl›ndad›r. Bu talimatnameniniçeriklerini bafll›klar halinde flöyle özetleyebiliriz: Öncelikle içeri¤indemerkezde zorunlu olarak bulunmas› gereken personel belirtilmifltir ve bunlar›nhiç birisinin eksik olmamas› gerekti¤i belirtilmifltir. Üretim merkezinde mutlakabulunmas› gereken personel flu flekilde s›ralanm›flt›r: Tesis sahibi, sorumlu yönetici,veteriner hekim, veteriner sa¤l›k teknisyeni, temizlik personeli, güvenlik görevlisi.Ayr›ca bunlar›n e¤itim durumlar›n›n ve niteliklerinin de nas›l olmas› gerekti¤iayr›nt›l› biçimde verilmifltir. Veteriner hekim gerekti¤inde hafta sonu ve tatil günlerindede deney hayvanlar›n›n muayene ve tedavilerini yapmakla yükümlüdür.Gerekirse araflt›rma bölümünde ihtiyaca göre biyolog, kimyager ve laborant bulundurulabilir.Bu arada bu personellerin fiziki koflullar› da (personele ait dufl, soyunmave dinlenme odalar› bulundurma zorunlulu¤u) tan›mlanm›flt›r. Laboratuvarve araflt›rma birimlerinde çal›flan tüm personelin 6 ayda bir rutin muayeneleri yap›lmas›n›nyan› s›ra alerjik testlerden ve tüberkülin testinden geçirilmesi, gereklidurumlarda tavsiye edilen afl›lar›n yap›lmas› (tetanoz, hepatit ve kuduz afl›s› vb)gerekmektedir.Talimatnamede servis bölümlerinin nas›l olmas› gerekti¤i ile ilgili de ayr›nt›l›bilgiler verilmifltir. Bu bölümde yem, altl›k, sarf, temizlik, yedek malzemelerin,ilaçlar›n, depolanmas› ve kullan›lmas› ile ilgili koflullar belirlenmifltir. Bunlar›n herD‹KKATSIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PTELEV‹ZYON‹NTERNET