3 - Anadolu Üniversitesi

32 T›bbi Laboratuvar Eti¤iSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKAT4- ‹nsan türü ve içinde tutulmak üzere tüm canl› türlerine karfl› sorumluluklar›m›z›nele al›nd›¤› biyoetik anlay›fl› “daha kapsaml›” bir tan›md›r.5- En genifl anlam›yla biyoetik; belli bafll› insan u¤rafllar›n›n içinde bulunduklar›topluma karfl› tafl›d›klar› etik sorumlulu¤un konu edildi¤i bir aland›r.Bu farkl› anlamlar›n birbirleriyle kesiflti¤i ya da örtüfltü¤ü görülmektedir. T›palan›n›n merkezde bulundu¤u bir biyoetik kavram›nda t›p eti¤inin u¤raflt›¤› sorunlar;insan deneyleri, gebeli¤in yapay olarak sona erdirilmesi, do¤um öncesi tan›yöntemleri, genetik dan›flmanl›k, yard›mc› üreme teknikleri, ölümün tan›mlanmas›ve organ aktar›mlar› gibi konularda ortaya ç›kan de¤er sorunlar›d›r. Buna karfl›l›ken genifl anlam›yla biyoeti¤in kapsam›na iletiflim eti¤i, yönetim eti¤i ya da çevreeti¤i gibi konular dahil edilebilecektir.Biyoeti¤in önemli özelliklerinden birisi, yukar›da da belirtildi¤i gibi, disiplinleraras›bir niteli¤in bulunmas›d›r. Genel anlamda t›p ve biyolojide ortaya ç›kan de-¤er sorunlar›na SIRA S‹ZDE felsefenin, huku¤un, sosyal t›bb›n, sosyal t›bb›n, sosyolojinin veantropolojinin farkl› bak›fl aç›lar›yla yaklafl›lmas›, bu sorunlar›n çözümüne yöneliknormlar›n üretilmesini de olanakl› k›lacakt›r. Tek tek hastanelerin etik kurullar›ndada, hekim örgütlerinin etik kurulufllar›nda da, Dünya Hekimler Birli¤i’nde, Av-DÜfiÜNEL‹Mrupa Konseyi’nde, UNESCO’da da var›lmaya çal›fl›lan nokta; hep söz konusu sorunalanlar›nda SORU kullan›labilecek, yol gösterici olabilecek kurallar belirleyebilmektirBiyoetik konusu D‹KKAT ile ilgili daha ayr›nt›l› bilgi için kitab›m›z›n 5. ünitesini gözden geçiriniz.SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDESIRA S‹ZDEBiyoetik disiplinleraras› SIRA S‹ZDE bir nitelik tafl›maktad›r. Bunun nedeni nedir?1AMAÇLARIMIZ “Deontoloji”, terim olarak, 19. yüzy›l›n ilk yar›s›nda hukukçu bir düflünür olanDÜfiÜNEL‹M AMAÇLARIMIZJeremy Bentham DÜfiÜNEL‹M taraf›ndan önerilmifl ve “yükümlülükler bilgisi” karfl›l›¤› olarakkullan›lm›flt›r. Bu anlamda deontoloji “ne yapmal›” ya da “ne yapmamal›” sorular›-K SORU ‹ T A Pna toplumun K SORU ‹ belirledi¤i T A P ve ayr›ca yapt›r›mlarla donatt›¤› kurallar›n bilgisidir. Yani,deontolojinin dile getirdi¤i yükümlülükler tart›flmas›z ve zorlay›c› bir nitelik tafl›-maktad›r. Bir baflka deyiflle, “deontoloji” terim olarak yeni olmakla birlikte; yaz›l›D‹KKATD‹KKATTELEV‹ZYON olsun olmas›n TELEV‹ZYON kökleflmifl ilkeleri ve kurallar› içeren ve bunlar› tart›flmas›z bir “normatifbilgi” olarak aktaran bir aland›r. Bu aflamada sözcü¤ün, ilk kez 1834’de kul-Normatif: 1. Bir kuralde¤erini, SIRA S‹ZDE gücünü tafl›yan, lan›lmas›yla SIRA birlikte, S‹ZDEözellikle hekimler aras›nda benimsenmifl oldu¤unu, “t›bbi deontoloji”ad› alt›nda mesle¤i uygularken uyulmas› gereken yasal ve ahlaki yüküm-düzgüsel, 2. ‹deal olarakbelirlenmifl; olmas› gerekeniortaya ‹NTERNET koyan anlamlar›n›‹NTERNETlülüklerin kastedilmifl oldu¤unu belirtmeliyiz. Hatta hemen her meslek için bir deontolojininAMAÇLARIMIZ varl›¤›ndan söz etmek olanakl›yken, bafl›nda “t›bbi” sözcü¤ü olmasa bi-AMAÇLARIMIZ tafl›r. (Uluda¤ Sözlük)le, “deontoloji” denince ilk akla gelenler hekimlik kurumu ve hekimler olmaktad›r.Bu yaz›da s›k s›k geçecek olan “deontoloji” sözcü¤ü, “t›bbi deontoloji” anlam›ndaK ‹ T A PK ‹ T A Pkullan›lacakt›r; ayn› durum “etik” sözcü¤ü için de geçerlidir.Etik ile deontoloji aras›ndaki en belirgin fark, onlar›n yöntemlerinden ve ayr›-ca, ortak konular›na de¤iflik bir yaklafl›mla e¤ilmelerinden kaynaklanmaktad›r.TELEV‹ZYONTELEV‹ZYONEtik, henüz çözümü belirlenmemifl, yerleflik normlar›n d›fl›nda kalan sorunlarla ilgilendi¤ive bu aç›k uçlu sorunlarda ilkelerin belirlenmesine yönelik çal›flmalaryapt›¤› için, her zaman tart›flmaya aç›k bir aland›r. Felsefe boyutu daha fazlad›r.‹NTERNETEti¤in üzerinde ‹NTERNET çal›flt›¤› sorunlar çözüme kavufltu¤unda, yani onlarla ilgili normlarbelirginleflti¤inde söz konusu bilgiler art›k deontolojinin konusu haline gelmifl say›l›rlar.Bu görünümü ile etik, deontolojiyi besleyen bir havuz özelli¤i tafl›maktad›r.Ancak mevcut hukuk ve deontoloji kurallar›n›n yine etik aç›dan ele al›nabile-