3 - Anadolu Üniversitesi

58 T›bbi Laboratuvar Eti¤iÖzetA MAÇ1A MAÇ2A MAÇ3Laboratuvar kavram›n›, türlerini, ifllevlerini, tan›mlamak;Laboratuvarlar; bilimsel çal›flmalar, incelemeler,çeflitli deney ve ölçümler yap›lmak amac›yla kurulmufl,içerisinde gerekli alet ve donan›mlar›n›içeren yerlerdir. Hizmet etti¤i sektöre üretim, hizmet,sa¤l›k, vb) ve hizmet amaçlar›na (örn. Ar-Ge çal›flmalar›, rutin çevresel ölçümler gibi) göreçok farkl› tipler ve büyüklüklerde laboratuvarlarolabilmektedir. Organizasyon yap›lar› da de¤iflkenliklergösterebilmektedir. Çok genel bir çerçevedelaboratuvarlar› ifllevlerine göre üç ana kategoridetoplamak mümkündür: 1) Araflt›rmalaboratuvarlar›, 2) Ölçüm laboratuvarlar›, 3) Üniversitearaflt›rma laboratuvarlar›. Tüm bulaboratuvarlar günümüzde “iyi laboratuvar uygulamalar›”ilkelerine (presiplerine) göre çal›flmakzorundad›r.‹yi laboratuvar uygulamalar› prensiplerini yorumlamak;‹sminden de anlafl›ld›¤› üzere iyi laboratuvar uygulamalar›,etik ve deontolojik (tan›mlar içinbknz. 1. Ünite: Toplum ve Etik, Sf.23) kurallaruyar›nca toplum ve sektöre verilecek en mükemmelhizmet ad›na uygulanmas› gerekli olanlaboratuvar yap›lanma ve uygulamalar›d›r. Buprensiplere göre, laboratuvar gerekli “donan›m”ve “nitelikli insan gücüne” sahip olmal›d›r.laboratuvar uygulamalar› için gerekli donan›mlaboratuvar›n tipine göre genifl ölçüde de¤iflkenlikgösterirken, insan gücü yap›lanmas› ve uygulamailkeleri önemli benzerlikler tafl›maktad›r. ‹yilaboratuvar uygulama ilkeleri aras›nda kalibrasyon,validasyon (geçerlilik) ve akreditasyonönemlidir. Bu sayede laboratuvarlar hizmet ettiklerisektör ve genel anlamda topluma standarthizmet vermekte ve verdi¤i bu hizmet “akreditasyonsüreci” ile belgelenerek kalite güvencesisa¤lanmaktad›r.‹yi laboratuvar uygulamalar›n›n yürüyüflü konusundatart›flmak;Laboratuvar yard›mc› elemanlar›, çeflitli ifl bölümüyaparak çal›fl›rlar. Temizlik ve ön ifllerin yap›lmas›ndansorumlu grubun dahi iyi laboratuvarA MAÇ4A MAÇ5uygulamalar› prensiplerine uyma gere¤i ve zorunlulu¤uvard›r. ‹yi laboratuvar uygulamalar›nda“yönetimin” çok önemli rolü vard›r ve bu rolüngerçekleflmesinde önemli görevler üstlenmesigerekmektedir. ‹yi laboratuvar uygulamalar›-n›n temel tafllar›ndan birisi olan validasyon (geçerlik)konusu da önemlidir ve mutlaka izlenmesigereken bir süreçtir. Tüm bunlar laboratuvariflleyifli çerçevesinde sürerken laboratuvar güvenli¤ive laboratuvar çal›flanlar›n›n sa¤l›¤› gözard› edilmemeli, laboratuvarda çal›flanlar›n sa¤l›-¤›n› riske eden faktörler varsa, bunlara yöneliközel çal›flmalar yap›lmal›d›r.Laboratuvarlarda yap›lan geçerlilik konusunutan›mlamak;Geçerlilik (Validasyon) parametreleri ad› alt›ndasözü edilen bu test özelliklerinin, gelifltirilen yöntemlerdene ölçüde bulundu¤unun saptanabilmesiönem tafl›maktad›r. Gelifltirilen yöntemleringeçerlili¤ini kan›tlamak için ortaya konulmuflolan bu parametreler flunlard›r: Kesinlik, do¤ruluk,seçicilik, teflhis s›n›r›, tayin alt s›n›r›, do¤rusall›k,do¤rusal aral›k, sa¤laml›k, kararl›l›k, tutarl›l›k,kararl›l›k. Bu parametrelerin anlafl›lmas› veyap›lacak analizlerde hesaplanmas›, geçerlilikkonusunun tan›mlanmas› ve laboratuvarlarda yap›lananalizlerin geçerli¤inin sa¤lanmas› anlam›-na gelmektedir.Laboratuvar eti¤i konusu ile ilgili konular›iliflkilendirmek,Bir mesleki uygulaman›n etik de¤erleri “deontoloji”olarak tan›mlanmakta ve o mesle¤e ait “deontoloji”mesleki uygulamalara iliflkin ilke, ödevler,yükümlülükler ve mesleki disiplinden oluflmaktad›r(Bknz. 1. Ünite:Toplum ve Etik, Sf.23).Bu ünitede tan›mlanan ilkeler, baflta validasyon(geçerlilik) olmak üzere, iyi laboratuvar uygulamalar›n›içermekte ve bunlar “laboratuvar teknisyenli¤i”meslek eti¤inin merkezini oluflturmakt›r.Bu laboratuvar ilkelerinin do¤ruluk ve dürüstlükçerçevesinde uygulanmas› laboratuvar eti¤ininsa¤lanmas› anlam›na gelecektir.