3 - Anadolu Üniversitesi

5. Ünite - Biyoetik103ÖzetA MAÇ1A MAÇ2A MAÇ3Biyoetik kavram›n›n ne demek oldu¤unu ve hangialanlar› ilgilendirdi¤ini tan›mlamak;Biyoeti¤in ilgilendi¤i alan “yaflamd›r”, ama bualan sadece t›p eti¤inin ana konusu olan insanhayat› ile ilgili de¤ildir, do¤ada var olan tüm organizmalar›nhayat› ve onlarla olan iliflkiler biyoeti¤iilgilendirir. Özellikle moleküler biyologlar›çeflitli alanlarda çeliflkilere sürükleyen ve bulufllar›nakuflku düflüren modern gen teknolojileringeliflmesi ve çok yo¤un biçimde insan›n günlükyaflam›na girmesi nedeniyle giderek önemsenmiflve yo¤unluk kazanm›flt›r. Çünkü “biyoteknolojikyöntemlerin” kötü amaçlar için kullan›lmaya da önceden hesap edilemeyen zararlarayol açabilme olas›l›klar› bulunmas› nedeniyle tehlikeliolmalar› söz konusudur. Gen transferleriningünümüzde ulaflt›¤› yer düflünülürse ne demekistendi¤i çok daha iyi anlafl›l›r.Biyoeti¤in nas›l davran›fllar gerektirdi¤ini aç›klamak;Biyoloji, genetik, biyoteknoloji ve t›p alanlar›ndakigeliflmeler paralel olarak uygulamalar›n çeflitlenmesive yayg›nlaflmas› ile uygulamalardabiyoetik problemlerde art›fllar görülmektedir. Üstelikbu problemlerin gelecekte de artmas› kaç›-n›lmaz gözükmektedir. Uygulay›c›lar›n iflin gerektirdi¤iözelliklere sahip olmas› (e¤itim, sertifikavs), gerekli hallerde ilgili etik kurullardan onayalmalar›, konular› ile ilgili güncel mevzuat› takipetmeleri önemlidir. Ancak bunlardan daha önemlisietik ile u¤raflanlar›n bilimdeki geliflmelereayak uydurabilecek h›zda davranabilmeleriönemlidir.Etik d›fl› davran›fllar›n neler oldu¤unu tan›mlamak;Biyoetik felsefenin somut dünyayla kesiflenönemli bir noktas› haline gelmifltir; her ne kadartart›flmalar uzmanlar taraf›ndan yürütülüyor olsada, biyoetik herkesi içine alan bir kapsama sahiptir.Biyoetik, “Uygulamal› Eti¤in” bir kolu olarakgörülür, çünkü, bir yandan do¤rudan ya dadolayl› olarak tüm canl› yaflam› ilgilendiren biyolojiyikapsamakta, öte yandan da ayn› anda buradave bundan meydana gelen “ahlaki, toplumsalve politik” konular› içermektedir. Biyoetik,A MAÇ4sadece insan yaflam›n› konu almad›¤› için, “t›peti¤inden” ayr›l›r ve onu da kapsayacak flekildeele al›n›r. “Genetik”, “öjeni”, “ilaç sanayi”, “klonlama”,“kök hücre teknolojisi”, “ötenazi”, “yapayüreme teknikleri”, “kürtaj” ve bunlarla birliktecanl›larla ilgili bilimsel ve teknolojik geliflmelerinsonuçlar›, s›n›rlar› ve kullan›m alanlar› ve ilkeleribiyoeti¤in belli bafll› konu bafll›klar›d›r. Ayr›cason y›llarda biyomedikal, davran›flsal yahut epidemiyolojikaraflt›rmalara denek olarak dahil edileninsanlarla ilgili kurallarda biyoeti¤in u¤raflalanlar› içine girer. Dolay›s›yla biyoetik alan›ndakikonular tek bafl›na bilim insanlar›n›n, akademisyenlerin,biyologlar›n, hekimlerin, siyasetçilerin,teknisyenlerin, felsefecilerin ya da baflkaherhangi bir kesimin tekelinde olamayacak konulard›r.Burada sorunlar art›k bilinen t›p alan›ndakietik problemler olmaktan ç›km›fl, hem t›bbihem sosyal ve siyasal meselelerin merkezindeyer alan bir etik sorun durumuna gelmifltir. Günümüzdeyukar›da say›lan konularda çok çeflitlietik d›fl› davran›fllar görülmektedir. Bunlara ilgilimevzuat ve genel etik ilkeler çerçevesinde yaklafl›msa¤lamak gerekmektedir.Sa¤l›k ve biyolojik bilimlerde ortaya ç›kar›lan yenigeliflmelerin nas›l bir etik davran›fl gerektirdi-¤ini aç›klamak;Biyoetik, sadece insan yaflam›n› konu almad›¤›için, “t›p eti¤inden” ayr›l›r ve onu da kapsayacakflekilde ele al›n›r. “Genetik”, “öjeni”, “ilaç sanayi”,“klonlama”, “kök hücre teknolojisi”, “ötenazi”,“yapay üreme teknikleri”, “kürtaj” ve bunlarla birliktecanl›larla ilgili bilimsel ve teknolojik geliflmelerinsonuçlar›, s›n›rlar› ve kullan›m alanlar› veilkeleri biyoeti¤in belli bafll› konu bafll›klar›d›r.Ayr›ca son y›llarda biyomedikal, davran›flsal yahutepidemiyolojik araflt›rmalara denek olarak dahiledilen insanlarla ilgili kurallarda biyoeti¤in u¤raflalanlar› içine girer. Kapsam› giderek genifllemekteve oluflan etik problemler, ikilemler giderekço¤almaktad›r. Bu nedenle, sa¤l›k bilimlerive biyoloji alanlar›ndaki h›zl› geliflmelerin etik ileu¤raflan kiflilere getirdi¤i en önemli yükümlülük“yeniliklere ve geliflmelere aç›k olma” özelli¤idir.Bunun yan›nda, ilgili mevzuat› bilme ve çok yönlüdüflünme özellikleri de önem kazanmaktad›r.