3 - Anadolu Üniversitesi

54 T›bbi Laboratuvar Eti¤iSeçicili¤in araflt›r›lmas› iki yolla yap›lmaktad›r:1. Tayini yap›lan bileflik ile giriflim yapmas› olas›l›¤› bulunan maddelerin ay›r›mfaktörü (resolution factor) (Rs) de¤erlerine bak›l›r. Bu de¤er (Rs) 1.5 danbüyük olmal›d›r.2. Yaln›zca analizi yap›lan maddenin sinyallerine duyarl› bir dedektör seçilebilir.Elektrokimyasal, floresans veya radyoaktivite dedektörleri ortamdakitüm bileflenlere de¤il belirli maddelere karfl› duyarl›d›r. Maddeler giriflimyapsa bile, sinyallerinin giriflim yapmad›¤› durumlarda seçici tayinler yap›labilmektedir.Tayin Alt S›n›r› (Limit Of Detection, LOD)Analizi yap›lan örne¤in belirdi¤i ancak kantitatif s›n›rlar içerisine girmeyen en düflükderiflimdir. Çeflitli yollarla sonuca ulafl›labilmektedir. En çok kullan›lan yol kalibrasyondanyararlan›larak bulunan›d›r. Befl veya alt› deriflim kullan›larak haz›rlananbir kalibrasyon eflitli¤inden yararlan›larak elde edilen kalibrasyon e¤risindekie¤im ve e¤imin standart sapmas›n›n kullan›lmas›yla bulunabilmektedir. Burada,Sinyal/Gürültü oran› 3.3 olarak al›nmaktad›r.Hesaplama yolu ile tayin s›n›r› saptanmas›nda;Tayin s›n›r› = 3.3 x SS/ s eflitli¤i kullan›l›r.Burada; s: kalibrasyon denklemindeki e¤imi, SS: e¤imin standart sapmas›n›göstermektedir.Saptama S›n›r› (Limit Of Quantitation, LOQ)Analizi yap›lan örne¤in kabul edilebilir düzeyde kesin ve do¤ru olarak miktar›n›ntayin edilebilece¤i, do¤rusall›k s›n›rlar› içerisine girmeyen veya do¤rusall›¤›n en altderiflimini oluflturan düzeyidir. Do¤rudan yap›lan deneylerden veya hesapla bulunabilir.Do¤rudan yap›lan deneylerden T için Sinyal/Gürültü oran› 10 olarak al›n›r. Hesaplamayolu ile saptama alt s›n›r› bulunmas›nda,Saptama alt s›n›r› = 10 x SS/ m eflitli¤i kullan›l›r.SS, kör çözeltinin, çok az deriflimdeki madde çözeltisinin veya kesim de¤erininstandart sapmas›, m ise kullan›lan kalibrasyon eflitli¤inin e¤imidir.Do¤rusall›k (Linearity)Deriflime karfl› elde edilen cevab›n do¤ru orant›l› olarak artmas› ve çizilen grafiktenoktalar›n do¤ru üzerinde veya yak›n olarak yer almas›d›r.E¤im, kesim ve korelasyon katsay›s› (r) do¤rusall›¤› veren parametrelerdir. r=0.9900 ve üzerinde olmal› ve de¤erler çizilen do¤runun üzerinde yer almal›d›r.Do¤rusall›¤› belirleyebilmek için stok çözeltiden en az 5 de¤iflik deriflimin haz›rlanmas›ve analiz edilmesi gerekir. Bu deriflimin alt s›n›r› hedef seviyenin %50’sinden düflük ve üst s›n›r› da % 150’sinden yüksek olacak aral›kta seçilmelidir.Do¤rusall›¤›n tam validasyonu için de e¤im ve kesim de¤erlerinin % BSS’lar› veyastandart hatalar› da verilmelidir.Do¤rusal Aral›k (Range)Yeterli do¤ruluk, duyarl›k ve do¤rusall›¤a sahip olan yöntemin alt ve üst deriflimleriniifade eder. Deriflim aral›¤› genellikle seçilen yöntemin tipine göre de¤iflir. ‹ncelenenmaddenin analizinde standartlar›n deriflimleri genellikle hedeflenen seviyedeveya ona yak›n ölçülür. Bu deriflimin alt s›n›r› hedef seviyenin % 50’sindendüflük ve % 150’sinden yüksek olacak aral›kta seçilmelidir.