3 - Anadolu Üniversitesi

118 T›bbi Laboratuvar Eti¤iSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATYukar›da belirtilen baz› uygulamalar için etik kurul onay› gerekirken, baz›lar›için onay gerekmemektedir. Her iki durumda da bu tür araflt›rmalar›n dikkat edilmesigereken ortak etik kurallar› bulunmaktad›r ve “Helsinki Bildirgesi” ile bugünküfleklini alm›flt›r.Yukar›dakilerden farkl› olarak hayvan deneklerle de araflt›rmalar yap›lmaktda-›r. çiftlik ve kümes hayvanlar›, do¤al (vahfli) ortam hayvanlar› ile laboratuvar hayvanlar›n›nbak›m›, üretimi, kullan›m› ve söz konusu hayvanlar üzerinde yap›lanSIRA S‹ZDEuygulamalar ele al›nmaktad›r. Bu uygulamalarda, çal›flmay› yürüten uygulay›c›,hayvan haklar› ve bilimsellik s›n›rlar› çerçevesinde hayvanlarda rahats›zl›k, stres vea¤r›n›n olabildi¤ince DÜfiÜNEL‹M azalt›lmas›na ve/veya ortadan kald›r›lmas›na yönelik koflullar›(uygun ortam, sedasyon, analjezi, yaflam› sonland›rma vb.) sa¤lamal›d›r. Bu uygulamalarda,uygun hayvan türünün seçilmesi ve gere¤ince kullan›lmas› da gözetilmelidirSORUHayvan deneyleri D‹KKAT eti¤i ile ilgili ayr›nt›l› bilgi için kitab›n›z›n 4. ünitesini gözden geçiriniz.Araflt›rma Süreci ve Sonuçlar›yla ‹lgili Etik SorunlarSIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE“Bilimsel Araflt›rmalar›n Özellikleri” bafll›¤› alt›nda tan›mlanan özellikler ayn› zamandabilimsel araflt›rman›n de¤erini belirlemektedir. Bilimsel araflt›rman›n de¤erinidüflüren tüm giriflimler, “bilimsel yan›ltma” ad›yla an›lmaktad›r. Bilimsel ya-AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZn›ltma, iki biçimde ortaya ç›kmaktad›r ve bunlar›n her ikisi de eflit derecede tehlikelive etik aç›dan kabul edilemez durumlard›r:K ‹ T A P• Bilimsel K ‹ Tihmal A P (disiplinsiz araflt›rma)• Bilimsel sapt›rma (kas›tl› sahtekârl›k)TELEV‹ZYON‹NTERNETSIRA S‹ZDEDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATSIRA S‹ZDETELEV‹ZYONBilimsel ‹hmal (Disiplinsiz Araflt›rma)Bu etik sorun, bilimsel araflt›rmalar›n gereklerini tam olarak yerine getirmeden yap›lançal›flmalar sonucunda ortaya ç›kan bilimsel yan›ltmad›r. Bilimsel ihmalde,araflt›rmac› ‹NTERNET kas›tl› ve bilinçli olarak de¤il, bilgi, beceri ya da deneyim yetersizli¤indendo¤an yanl›fl uygulama sonucunda hatal› bilgi sunmaktad›r. Bu durumda baflkalar›n›bilimsel olarak yan›ltmakla kalmamakta, bir anlamda kendisini de kand›rm›flolmaktad›r. Deneysel sürecin gere¤i gibi yürütülmemesi ya da araflt›rma verilerinianaliz etmek için uygun istatistiksel tekniklerin seçilmemesi bilimsel ihmaleörnek olarak gösterilebilir. Bir t›bbi tahlil laboratuvar›nda klinik bir parametrenin(idrar, kan de¤eri vs) yanl›fl bir test yöntemi ile ölçülme giriflimi de benzer sonuçlardo¤urabilmektedir. Son zamanlarda bu durum geliflmifl otoanalizör türünde cihazkullan›lan laboratuarlarda pek görülmemektedir. Ancak, manuel (elle iflletilen,konvansiyonel SIRA S‹ZDE biçimde) analiz yapan laboratuarlarda klinik parametre ölçümündebilmeden yanl›fl bir test uygulanmas› adeta olanaks›zd›r. Burada ancak, aletin zaman›geldi¤inde periyodik bak›m ve gerekli kalibrasyonlar›n unutulmas› benzerDÜfiÜNEL‹Metik sorunlara yol açabilir. Ayr›ca, “klinik etik kuruldan” veya “hayvan deneylerietik kurulundan” onay al›nmas› gereken araflt›rmalarda etik kurul onay› al›nmamas›da “disiplinsiz araflt›rma” tan›m›naSORUuymaktad›r.Bilimsel ihmal D‹KKAT (Disiplinsiz araflt›rma) araflt›r›c›n›n bilgi, beceri ve deneyim noksanl›¤›ndankaynaklanabilmektedir.SIRA S‹ZDEAMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZK ‹ T A PK ‹ T A P