138 T›bbi Laboratuvar Eti¤iHUGO Projesi: ‹nsan genomu projesi; Fikirsel temelleri 1980’liy›llarda at›lan bu proje 1990 y›l›nda James D. Watson’ungiriflimleriyle çok merkezli olarak bafllad› ve 2000 y›l›ndatamamland›. ‹nsanlara ait yaklafl›k 20,000-25,000 genomunnükleotid dizilimi ve genom haritalar› ortaya ç›-kar›ld›.Huntington hastal›¤›: Belirtileri 30-50 yafl aras›nda bafllayankal›tsal nitelikli bir sinir hastal›¤›. ‹stem d›fl› hareketler,kiflilik de¤iflimleri, çabuk sinirlenme, depresyon, içinekapanma, konsantre olamama gibi belirtiler ile karakterizedir.Yutmada zorlanma, bunama, konuflmada zorlukda ilerleyen dönemlerde ortaya ç›kar. ‹lk belirtiler ortayaç›kt›ktan 10-15 y›l sonra genellikle hastalar ölürler.I-‹IEC: Uluslararas› Elektroteknik Komisyonudur. (InternationalElectrotechnique Commission).ISO: 1947 y›l›nda kurulan ve yapt›¤› standardizasyon çal›flmalar›sonucu sanayiye, ticarete ve tüketicilere katk›lar sa¤layanISO (International Organization for Standardization)Uluslararas› Standard Organizasyonudur.TSE (TürkStandartlar› Enstitüsü), ISO’nun üyesi ve Türkiye’dekitek temsilcisidir.‹çgüdü: 1. Bir canl› türünün bütün bireylerinde ak›l ve düflüncedenba¤›ms›z olarak do¤ufltan gelen bilinçsiz her türlühareket ve davran›fl, insiyak, sevkitabiidir. 2. Organizmay›o türe özgü olan bir amaca ulaflmaya sürükleyendavran›fl e¤ilimidir. (Türk Dil Kurumu Büyük TürkçeSözlük).‹mmün Sistem: Ba¤›fl›kl›k sistemidir.‹statistik: ‹ki anlam› vard›r; 1. Bir sonuç ç›karmak için verileriyöntemli bir biçimde toplay›p say› olarak belirtme ifli,say›mlama. 2. ‹lkelerini olas›l›k kuramlar›ndan alarak eldekiverileri grafik ve say› biçiminde de¤erlendirmeyedayand›ran matemati¤in uygulamal› dal›, say›m bilimidir.(Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük). Buradakastedilen istatisti¤in ikinci anlam›d›r.‹yi laboratuvar uygulamas› (Good Laboratory Practice;GLP): Çeflitli alanlardaki laboratuvar çal›flmalar›n›n planlanmas›,tasar›m›, izlenmesi, denetlenmesi, kaydedilmesi,arflivlenmesi ve rapor edilmesine iliflkin yönetsel süreçve koflullar ile ilgili uluslar aras› normlarda bir kalitegüvence sistemidir.‹yonya (Yunanca: Ionia): <strong>Anadolu</strong>’da bugünkü ‹zmir ve Ayd›nillerinin sahil fleridine Antik Ça¤’da verilen add›r.KKalibrasyon: Belirli koflullar alt›nda do¤rulu¤u bilinen bir referansölçüm standard› veya ölçüm sistemini kullanarakdo¤rulu¤u aranan di¤er bir standart veya test/ölçü aletiyada sistemin do¤rulu¤unun ölçülmesi, sapmalar›n›n belirlenmesive rapor edilme ifllemine kalibrasyon denir.Karaci¤er sirozu: Ço¤u zaman idiyopatik, yani sebebi bilinmeyenbiçimde ortaya ç›kan ve karaci¤er dokusundafibröz dokunun ço¤almas› sonucu karaci¤er yetmezli¤inekadar giden bir hastal›kt›r. Sürekli ve fazla alkol tüketimisiroz nedenlerinden birisidir.Kozmetik Ürünler: 1) Cildi ve saçlar› güzellefltirmeye, canl›tutmaya yarayan her türlü maddedir. 2) Deriyi korumakveya iyilefltirmek veya güzel görünmek için haz›rlananmalzeme. (Bknz.: Türk Dil Büyük Türkçe Sözlü¤ü)LLökosit: Akyuvar hücresidir.NNormatif: 1. bir kural de¤erini, gücünü tafl›yan, düzgüsel, 2.ideal olarak belirlenmifl; olmas› gerekeni ortaya koyan.(Uluda¤ Sözlük)PPaternalist- Paternalizm: Devlet baba anlay›fl›na sahip yönetimmodeli; devlet ve yönetim erkine sahip mercileriniktidar alanlar› alt›ndaki toplum üzerinde onlar ad›na,onlar›n istek, ihtiyaç ve seçimlerinde ra¤men “do¤ruyu”belirleme iste¤idir.Patoloji (Yunanca pathos + logos): Hastal›klar bilimi anlam›nagelen bir sözcüktür.Pestisitler: Pestisitler, insan ve hayvan vücudu ile bitkilerüzerinde veya çevresinde yaflayan, besin kaynaklar›n›nüretim, depolama, tüketimi s›ras›nda besin de¤erini düflürenyada zarara u¤ratan böcek, haflere, kemirici, yabaniot, mantar gibi canl› formlar›n y›k›c› ve bozucu etkisiniazaltmak için kullan›lan kimyasal maddelerdir.Pozitivizm (olguculuk): ‹ki felsefi düflünceye verilen add›r.Psikoloji: 1. Ruh bilimi, ruhiyatt›r. 2. Bir grubu, bir bireyi belirleyenhareket etme, düflünme, duygulanma biçimlerininbütünü: Toplum psikolojisidir. 3. Herhangi bir edebiyatürününde, kiflilerin kifliliklerini belirleyen duyufl,düflünüfl, davran›fl biçimidir.Psikolojik: 1. Ruh bilimsel. 2. Ruhsal (Türk Dil Kurumu BüyükTürkçe Sözlük).
Sözlük139RRönesans: Orta Ça¤ ve Reformasyon aras›ndaki tarihi dönemolarak anlafl›l›r.Rutin: Frans›zca kökenli bu sözcü¤ün iki anlam› vard›r: 1. S›-radanl›k; çeflitlilik göstermeyen; al›fl›lagelmifl düzen içindeyap›lan. 2. Yap›lmas› al›flkanl›k haline gelmifl ifldir.(Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük).fifiuabat [Eski dil]: Dallar, flubeler, k›s›mlard›r. Burada kastedilen t›p dallar›d›r.Tt- ve F- testleri: Farkl› durum ve gruplar›n ortalama de¤erlereve standart sapmalara dayal› olarak istatistiksel karfl›-laflt›r›lma amac›na yönelik istatistik testlerdir.Tinsel: 1. Ruhsal, spiritüel. 2. Manevi, özdeksel karfl›t› (TürkDil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük).Totipotent: embriyonik geliflimin erken safhalar›nda, tüm bircanl›y› oluflturabilme yetene¤ine sahip olan hücreler içinkullan›lan bir tan›mlamad›r. Bu tip hücreler, ileride canl›daoluflacak çok de¤iflik hücre ve doku tiplerini oluflturabilmekapasitesine sahiptirler ancak henüz farkl›laflmam›fllard›r.VVirolog: Viroloji uzman›; virüslerin yap› ve özelliklerini, virüslerdeço¤almay›, virüslerle konak aras›ndaki iliflkileri,viral hastal›klar› ve hastal›k oluflturma mekanizmalar›n›konak veya hücre düzeyinde inceleyen bilim dal› uzman›,virüs bilimi uzman›d›r.YYehova fiahitleri: Bir mezhep; Dünya çap›nda 7 milyona yak›ninanan› olan bir topluluktur ve dünyada 236 ülkedefaaliyetlerini sürdürmektedir. Di¤er inan›fllara sayg›l›d›rlar,inançlar› gere¤i askerlik yapmazlar, savafla kat›lmazlar,siyasete kar›flmazlar ve kan nakli yapt›rmazlar.Yöneylem: Yöneylem araflt›rmalar›, bir organizasyon veya biryönetim için olanaklar içinde en iyi sonuç verecek kararlar›bulmakt›r.