3 - Anadolu Üniversitesi

4. Ünite - Hayvan Deneyleri Eti¤i83ÖzetA MAÇ1A MAÇ2Deney hayvan› kavram›n›, hangi canl›lar›ndeney hayvan› olarak kullan›ld›¤›n› aç›klamak;Deney hayvanlar› hipotezi bilimsel kurallara görekurulmufl araflt›rmalarda ve biyolojik testlerdekullan›lan hayvanlard›r. Bu terim omurgal› veyaomurgas›z olmalar›na bak›lmaks›z›n, üzerindedeney yap›labilen tüm hayvanlar için kullan›l›r.Günümüzde basit omurgal› hayvanlardan geliflmiflmemeli hayvanlara kadar birçok hayvan türüdenek olarak kullan›lmaktad›r. Fakat omurgas›zlar›nkullan›m› oldukça s›n›rl› düzeylerde kalmaktad›r.Son y›llarda baz› ilkel omurgal›lar›nkullan›m›nda art›fllar olsa da halen en fazla tercihedilenler baz› memeli türleridir. Kullan›mda üstgruplar› oluflturanlar› s›n›fland›r›rsak, en fazlakullan›lanlar›n s›çan, fare, tavflan ve bal›k, ortadüzeyde kullan›lanlar›n ise domuz, kobay, hamsterve maymun oldu¤unu görürüz. Bir dönembaz› alanlarda çok kullan›lan kedi ve köpeklerinyeni ç›kan yasalar gere¤i deneysel amaçl› kullan›m›neredeyse imkans›z hale gelmifltir. Öncekidönemde çeflitli yerlerden toplanan kedi ve köpeklerledeney yap›labiliyordu, yeni yasalara görebu hayvanlar ancak bir üretim merkezinde buamaçla üretilmifl olmalar› kofluluyla deneye al›nmalar›naizin verilmektedir.Deney hayvanlar›n›n sa¤l›k bilimlerinde hangiamaçlar için kullan›ld›¤›n› tan›mlamak;Bu hayvanlar sa¤l›k bilimlerinin hemen hementüm alanlar›nda yap›lan araflt›rmalarda ciddi miktarlardakullan›lmaktad›r. Çünkü deney hayvanlar›n›nbilimsel deneylerde kullan›lmaya bafllamas›ylabirlikte araflt›rma verilerinin ayd›nlat›c›yönlerinin hiçbir ön yarg› olmadan tekrarlanabildi¤ive istenen koflullarda yeniden elde edilebildi¤igörülmüfltür. K›sacas› deney hayvanlar›n›nbilimsel bilgi elde edilmesindeki de¤erlerinin takdiredilemeyecek kadar fazla oldu¤u anlafl›lm›flt›r.Özellikle temel t›p bilimlerinde ve cerrahibranfllarda, kanser, kalp damar hastal›klar› ve beyinaraflt›rmalar›nda hayvanlar üzerinde yap›lançal›flmalar›n çok yo¤un oldu¤u görülür. Hayvandeneylerine karfl› olanlar, hayvanlarla yap›lan çal›flmalardanelde edilen araflt›rma verilerinin insanlailgili uygulamalarda pek geçerli olmad›¤›n›A MAÇ3söyleseler de gerçekler onlar› do¤ru ç›karmamaktad›r.Günümüzde uygulanan ve hayat kurtar›c›bir de¤ere sahip çok say›daki sa¤alt›m uygulamas›hayvanlarda yap›lan çal›flmalardan ö¤renilmifltir.Örne¤in: Antraks, kuduz ve çocukfelci afl›lar›n›n, insulinin, antikoagülanlar›n, monoklonalantikorlar›n, nöron fonksiyonlar›n›n keflifleri,Lepra tedavisi, laporoskopik cerrahi, pacemakeruygulamalar›, organ transplantasyonlar›(aktar›mlar›) ve daha birçok uygulama hayvandeneyleri sayesinde gerçeklefltirilmifltir.Hayvan deneyleri eti¤inin tarihsel gelifliminiaç›klamak;Bilimsel kay›tlarda ilk deney hayvan› kullan›m›-na M.Ö. 400 y›llar›nda yaz›lan “Corpus Hippocraticum”kitab›nda rastl›yoruz. O dönemde hayvanlarüzerinde yap›lan incelemeler sadece anatomikyap›y› belirlemeye yöneliktir. ‹lk defa deneyseldiyebilece¤imiz uygulamay› “Galen’de”görüyoruz. Galen domuz, maymun ve köpeklerinbaz› organlar›n› vücuttan ay›rarak, çeflitli organlar›nfonksiyonlar›n›n nas›l oldu¤unu görmeyeçal›flm›flt›r. Bu denemeler canl› hayvanlar üzerindeyap›lan ilk fizyolojik çal›flmalard›r. Bundansonra birçok araflt›rmac› çeflitli nedenlerle deneyiçin hayvan kullanm›flt›r. Fakat 19. yüzy›lda ClaudeBernard fizyolojik deneyler için hayvan kullan›m›n›ngerekti¤ini kesin bir dille anlatm›flt›r. Budönemlerde genellikle çiftliklerde ve rastgele yerlerdeyetifltirilen hayvanlar araflt›rmalarda kullan›l›yordu.1789 y›l›nda Jeremy Bentham “AhlakYaflam›n ‹lkelerine Girifl” adl› ünlü eserinde hayvanlar›na¤r›y› hissedecek kapasitede olmad›klar›yönündeki Kartezyen görüflü reddetmifl ve flöyledemifltir “As›l soru olaylar› sorgulay›p sorgulayamad›klar›veya konuflup konuflmad›klar› de¤il,ac›ya katlan›p katlanamad›klar›d›r”. Bunlar›n tart›fl›ld›¤›döneme kadar, henüz anestetik maddelerinkeflfedilmemifl olmas› da önemli bir sorundu.Çünkü hayvanlar cerrahi deneylerde bileanestezi uygulanmadan kullan›l›yordu. Fakat art›kanestezik maddeler keflfedilmiflti. Bunun üzerinecanl› kesime karfl› ç›kanlar örgütlenmeyebafllad›lar.1875 y›l›nda Londra’da “The VictoriaStreet Society” adl› dernek ile ayn› y›l “Frances