3 - Anadolu Üniversitesi

68 T›bbi Laboratuvar Eti¤iSIRA S‹ZDE2vanlar üzerinde uygulanan yöntemler konusunda çok bilinçli olmamalar›d›r. Bukonunun çok önemli olmas› nedeniyle birçok geliflmifl ülkede oldu¤u gibi bizimyasa ve yönetmeliklerimizde de deney hayvanlar›yla do¤rudan u¤raflacak kiflilerinmutlaka hayvan deneyleri etik kurullar› taraf›ndan aç›lan kurslara kat›l›p, baflar›l›olarak oradan bir sertifika almalar›n› flart koflmufltur. Bu sertifikaya sahip olmayankiflilerin etik kurullara proje sunmalar› bile mümkün olamamaktad›r. Aç›lan kurslardakat›l›mc›lara hem hayvanlara yap›lacak giriflimlerle ilgili teknikler hem deetik kurallar anlat›lmaktad›r. Çal›flmalarda en az hayvan kullan›m›n› baflarmak içinsadece uygulama tekniklerini ve eti¤ini bilmek de yetmez. Yap›lmak istenen deneyinözü ile ilgili konularda da bilinçli hareket edilmesi gerekir. Her araflt›rmay› herhayvan türünde ve soyunda yapamazs›n›z, e¤er bafllang›çta bu konuda yanl›fl birseçim yap›l›rsa ancak deney bitti¤i zaman bunun fark›na var›l›r ve elde edilen sonuçlar›nhiçbir ifle yaramad›¤› görülür. Bu sonuçlar›n çöpe at›lmas› demek bunlariçin kullan›lan hayvanlar›n da bofl yere öldü¤ü anlam›na gelir. E¤er bir araflt›rmac›“Reduction kural›na” dikkat etmek istiyorsa, çal›flmaya bafllamadan önce hangihayvan türünün, hatta o türün içindeki hangi soyun çal›flmaya en uygun oldu¤unusaptamal› ve onlar› edinebilece¤ini gördükten sonra çal›flma projesini sunmal›-d›r. Deney hayvanlar› üretiminde ortaya ç›kar›lan baz› olanaklarda çal›flmalar›n sonuçlar›n›daha güvenilir hale getirmifltir. Bunlar› özel üretim teknikleri diye adland›rabiliriz.Bu tekniklere “saf döl (inbred)”, transgenik, patojen-free (mikroorganizmalardanar›nd›r›lm›fl), spontan hastal›kl› (baz› insan hastal›klar› kendili¤inde geliflebilenhayvan modelleri) hayvanlar›n üretimlerini örnek verebiliriz. E¤er bir araflt›rmadainbred hale getirilmifl hayvanlar kullan›labilirse denekler aras› bireyselfarkl›l›klar azalaca¤› için deneyde daha az hayvan kullanmam›z istatistik aç›dan sorunyaratmaz. “Patojen-free” hayvanlar›n kullan›m› ise kulland›¤›m›z hayvanlardavar olabilecek baz› mikroorganizmalar nedeniyle sonuçlar›m›zda ortaya ç›kabileceksapmalardan kurtuluruz. Spontan hastal›kl› hayvanlar›n hastal›k modelleri insanhastal›klar›na baflka yöntemlerle (cerrahi veya kimyasal indüksiyonlarla) oluflturulanmodellere oranla çok daha fazla benzedi¤i, yani bir noktada daha do¤al oldu¤uiçin sonuçlar› daha güvenilir ve uygulamaya daha yak›nd›r.Reduction kural› SIRA S‹ZDE ne demektir?RefinementDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹MBu kural›n içerdi¤i anlam› hayvanlar›n do¤umlar›ndan, deneylerde kullan›mlar›n›nsonland›r›lmas›na kadar geçen süreçte rahatlar›n› (animal wellfair) ve mümkün oldu¤ukadar az SORU ac› duymalar›n› sa¤lamak için önlemlerin al›nmas› gereken yöntem-SORUler olarak özetleyebiliriz. Refinement kural›na uyma gere¤imiz daha henüz hayvanlar›ndo¤duklar› anda bafllar. Deney hayvanlar›m›z› rasgele yerlerde ve rasgeleD‹KKATD‹KKATkoflullarda yaflatamay›z. Her hayvan türüne göre onlar›n en iyi yaflayabileceklerikoflullar tan›mlanm›flt›r. fiimdi bu koflullar›n nas›l olmas› gerekti¤ini s›ras›yla eleSIRA S‹ZDEalal›m. Öncelikle SIRA S‹ZDE hayvanlar›m›z›n içine konaca¤› kafeslerin özelliklerinin nas›l olmas›gerekti¤i ayr›nt›l› bir biçimde tarif edilmifltir, bizimde bu kafeslerden edinmemizgerekir. Küçük boyutlu deney hayvanlar›n›n kafeslerinin fleffaf yani içi görülebilenmalzemeden AMAÇLARIMIZ yap›l› olmas›na gerek görülmüfltür. Bunun nedeni bu hayvan-AMAÇLARIMIZlar›n sosyal hayvan olmalar› ve birbirlerini görmelerinin uygun olaca¤› karar›d›r.K ‹ T A PBu nedenle K onlar›n ‹ T A Pkafesleri otoklavlanabilir plastik malzemelerden yap›lmaktad›r.Kafeslerin alt›na yatakl›k denen malzemeyi koymam›z gerekmektedir, hayvanlar›nen rahat edece¤i malzemeler de tarif edilmifltir. En uygun malzeme tozsuz yongaTELEV‹ZYONTELEV‹ZYON‹NTERNET‹NTERNET