3 - Anadolu Üniversitesi

‹çindekilerixtik olan “5. Ünite”, biyoeti¤in tan›mlanmas›, tarihçesi kapsam› hakk›nda detayl› bilgilervermektedir. Moleküler Biyolojik geliflmeler, kök hücre teknolojisi, klonlamateknolojisi ve yard›ml› üreme teknikleri gibi günümüz yaflam›n›n güncel biyomedikalkonular›nda ortaya ç›kan “ahlaki sorunlar›n” felsefesi biyoeti¤in kapsam›ndad›r.Bu konu ile ilgili uluslararas› kural ve bildirgeler ile ülkemizdeki konuyla ilgilimevzuat (yasal düzenlemeler) da bu ünite kapsam›nda ele al›nm›flt›r.Yukar›da belirtilen tüm alanlarda yap›lan araflt›rmalar ve çal›flmalar›n rapor olarakkaleme al›nmas› ve hatta yay›nlanmas› söz konusu olmaktad›r. Kitab›n 6. Ünitesit›bbi laboratuvarlarda yap›lan araflt›rma ve di¤er çal›flmalar›n rapor ve yay›n eti¤ikonular›nda odaklanmaktad›r. Daha önceki ünitelerden birisinde (3. Ünite) ortayakonan temel düflünce, “en önemli etik sorunlar›n araflt›rmaya dayal› olarak çal›flanlaboratuvarlarda ortaya ç›kt›¤›” sav›ndan hareketle bu ünitede “yay›n eti¤i”ve özellikle “bilimsel yay›n eti¤i” ayr›cal›kl› olarak vurgulanm›flt›r. Bu ünitede raporve yay›n tipleri tan›mlanmaktad›r. “Bilimsel yay›nlar” k›sa ya da uzun sürenbilimsel araflt›rma süreçlerinin ürünü oldu¤undan “bilimsel yay›n eti¤ininin” dahaiyi anlafl›labilmesi için “bilim” tan›m› ve “bilimsel araflt›rman›n” temel özelliklerianlat›lm›flt›r. Bilimsel araflt›rman›n temel özelliklerindeki en küçük sapmalar›n bileçok ciddi etik sorunlara yol açt›¤› özellikle vurgulanm›flt›r, çünkü bilimsel araflt›rmalar›nürünü olan bilimsel yay›nlarda oluflabilacak en küçük hata bile “hatal›bilgi üretimi” ile sonuçlanmaktad›r. Hatal› bilgi üretimi ciddi bir etik sorundur. Bilimselaraflt›rma sürecinde yer alan evreler dikkate al›nd›¤›nda ise flu etik sorunlarortaya ç›kmaktad›r: Deneklerle ilgili etik sorunlar, Araflt›rma süreci ve sonuçlar›ylailgili etik sorunlar, Yay›n ve sunum süreciyle ilgili etik sorunlar, Yazar adlar›ylailgili etik sorunlar, Mali destek ile ilgili etik sorunlar, Editörlükle ilgili etiksorunlar, Hakemlikle ilgili etik sorunlar, Jüri üyeli¤iyle ilgili etik sorunlar, Akademiktez dan›flmanl›¤› ilgili etik sorunlar. Bu etik sorunlar, “az ya da çok yay›n vesunum eti¤i” konusu ile ilgilidir. Yay›n ve sunum eti¤i ile ilgili temel sorunlar iseflunlard›r: Masaüstü Yay›nc›l›k (Uydurma yay›n), Dilimleme (Salamlama, tekrarlama),Afl›rma (H›rs›zl›k, ‹ntihal, Plajiarizm). Bu sorunlar›n hepsi ciddi etik ihlallerioluflturmaktad›r. Bunlara ek olarak bu bölüm içinde telif haklar› ve fikri mülkiyethaklar› konular› ile bunlar ile ilgili yasal düzenlemeler bu ünite içinde ifllenmifltir.Laboratuvar eti¤i ve özelde t›bbi laboratuvar eti¤i konusu dikkate al›nd›¤›nda birlaboratuvar›n etik davran›fl›ndan söz etmek olanaks›zd›r. Etik ilkelere uygun veyaayk›r› davran›fllar ancak belli bir meslek mensubu olan laboratuvar çal›flanlar› taraf›ndanortaya ç›kar›lmaktad›r. T›bbi laboratuvar teknisyenli¤i de bu meslekmensuplar› aras›ndad›r. Do¤ald›r ki, her meslek gibi t›bbi laboratuvar teknisyenli-¤inin de etik ve deontolojik ilkeleri vard›r. Kitap bu ilkelerin temellerini ve uygulamaalanlar›n› genifl bir yelpazede t›bbi laboratuvar teknisyenli¤i program› ö¤rencilerinesunmay› hedeflemifltir. Ancak, hiçbir üniversite e¤itiminin ve hiçbir kitab›n“yaflam›” tam olarak ö¤retmedi¤i unutulmamal›d›r. Üniversite e¤itimi ve kitaplaryaln›zca yaflama haz›rl›k sa¤lar. Yaflam sadece yaflanarak ö¤renilir ve ö¤renilenyeni deneyimler yeni kitaplar ile e¤itimin geliflmesine katk› sa¤lar. Bölümyazarlar›n›n ve editörün ortak dile¤i kitapta yaz›l› olan bu ilkelerin meslek uygulamalar›n›zda“yaflama geçirilmesi” ve “ödünsüz bir biçimde uygulanmas›d›r”. Kitaptabelirtilen tan›mlamalar, olgular ve mevzuat bilgileri karfl›lafl›lacak yeni etikproblemlerin çözümünde anahtar rolü üstlenebilecektir. Toplumsal huzur ve refah›noluflmas›nda her alan›n “etik ilkelerinin ödünsüz biçimde yaflama uyarlanmas›”,di¤er bir deyiflle “ahlakl› yaflam” büyük önem tafl›maktad›r. Bu dilek do¤rultusundakitab›n sizlere yararl› olaca¤›n› umut etmekteyim.Hepinize baflar›lar›n›z›n sa¤l›k, mutluluk ve huzurun temeli olan etik ihlalsiz biryaflam ile sürmesi dile¤imi sunar›m.EditörProf.Dr. Yusuf ÖZTÜRK