SIRA S‹ZDESIRA S‹ZDE110 T›bbi Laboratuvar Eti¤iDÜfiÜNEL‹MDÜfiÜNEL‹Mlenmiflti. Toplum içinde yer alan meslek mensuplar›n›n kendi aralar›nda ve toplumuoluflturan bireyleri ile olan “sözel ve yaz›l› iletiflimi” ço¤u kez belli “kal›p” veSORUSIRA S‹ZDESIRASORUS‹ZDE“normlar” tafl›mak durumundad›r. Belli kal›p ve normlardaki bu sözel ve yaz›l› iletiflimtürü “rapor” olarak tan›mlanmaktad›r. Örne¤in, bir asker komutan›na göreviD‹KKATD‹KKATDÜfiÜNEL‹Mile ilgili yaz›l› DÜfiÜNEL‹M veya sözlü bir bildirimde bulundu¤u zaman yapt›¤› eylem “rapor vermek”,“rapor etmek” veya “raporlamak” olarak tan›mlanabilmektedir. ToplumuSIRA S‹ZDEoluflturan bireyler SIRA S‹ZDE aras›ndaki günlük faaliyetler içindeki iletiflim belli norm ve kal›plartafl›mak zorunda olmad›¤›ndan, bunu rapor olarak tan›mlamak olas› de¤ildir.SORUSORUAMAÇLARIMIZD‹KKAT Deontoloji AMAÇLARIMIZ ile D‹KKAT ilgili ayr›nt›l› bilgi için kitab›n›z›n 1. ve 2. ünitesini gözden geçiriniz.RAPOR TANIMI VE ÇEfi‹TLER‹SIRAK ‹ TS‹ZDEA PSIRAK ‹ TS‹ZDEA PTürkçemizdeki Frans›zca kökenli sözcüklerden birisi olan “rapor”, Türk Dil KurumuBüyük Türkçe Sözlü¤ünde flu anlamlar› tafl›maktad›r: 1. Herhangi bir iflte, birAMAÇLARIMIZ konuda yap›lan inceleme, araflt›rma sonucunu, düflünceleri veya tespit edilenleriTELEV‹ZYON AMAÇLARIMIZTELEV‹ZYONbildiren yaz›, yazanak. 2. Anlat›m, ifade. 3. t›p Hastal›¤›n teflhisi, hastan›n dinlenmedurumu vb.ni gösteren, doktor veya doktorlar kurulu taraf›ndan verilen yaz›.K ‹ T A PK ‹ T A P‹NTERNETTürk Dil Kurumu ‹NTERNET Büyük Türkçe Sözlü¤ü: http://tdkterim.gov.tr/bts/TELEV‹ZYONSIRA S‹ZDE‹NTERNETDÜfiÜNEL‹MSORUD‹KKATTELEV‹ZYONBuradan iki ana rapor tipinin oldu¤u görülmektedir:1. Sözlü rapor,2. Yaz›l› raporSIRA S‹ZDESözlü rapor ‹NTERNET çok fazla kullan›lan bir rapor tipi de¤ildir. Ço¤unlukla çok k›sa bilgileriiçerir ve kapsam› dard›r. Anl›k olay ve geliflmelerin önem kazand›¤› askerlikve benzeri DÜfiÜNEL‹M u¤rafl›larda daha çok kullan›l›r. Ses kay›t cihazlar› kullan›lmad›¤› taktirdebu tip raporun kal›c›l›¤› da olmamaktad›r. Sözlü raporun belirgin bir format›(biçimselli¤i) yoktur, ancak uygulama ve meslek alan›na özgü spesifik terim veSORUsözcükler içerebilmektedir.Sözlü rapor ve D‹KKAT yaz›l› rapor olmak üzere günlük yaflamda kullan›lan iki ana rapor tipi vard›r.SIRA S‹ZDEGenellikle SIRA siyaset S‹ZDE adamlar› ve hükumet yöneticilerinin televizyon, radyo gibikitle iletiflim araçlar›n› kullanarak belli bir olay karfl›s›nda verdikleri demeçler veyabelli zaman aral›klar›yla “durum de¤erlendirmeleri” yapt›klar› “Ulusa Seslenifl”AMAÇLARIMIZ türündeki sözlü aç›klamalar da genifl anlamda rapor olarak kabul edilmektedir. AMAÇLARIMIZAncak, bu demeç ve aç›klamalar e¤er yaz›l› bir metne ba¤l› kal›narak yap›l›yorsao zaman bu demeç ve aç›klamalar daha çok yaz›l› rapor s›n›f›na girmektedir.K ‹ T A PYaz›l› raporlar K ‹ T A önemli P bir çeflitlilik göstermektedir ve çok farkl› tipleri vard›r.Genellikle ya bir kifliye verilir ya da kamuoyuna sunulur, halka aç›k olur. Raporresmi veya özel de olabilir. Yaz›l› raporlar, genellikle odaklanm›fl ve göze çarpanTELEV‹ZYON özellikleri TELEV‹ZYON olan belli bir okuyucu kesime hizmet veren belirli formatlar tafl›yan yaz›lard›r.Yaz›l› raporlar ço¤unlukla bir deney, bir araflt›rma veya bir soruflturman›nsonucu olarak, yani belli bir sorunun cevab›n› vermek üzere haz›rlan›rlar. Okuyucukesim bir kifli veya bir topluluk olabilir. Topluluk halindeki okuyucu kesim resmi,özel sektör veya kamuoyu olabilmektedir. Format› (flekilselli¤i), raporun hiz-‹NTERNET‹NTERNETmet etti¤i sektör, mesleki alan, hizmet etti¤i amaç, haz›rland›¤› ve verildi¤i kurumgibi özellikleri ba¤l› olarak genifl de¤iflkenlik gösterir. Ancak, genel olarak yaz›l›raporlar flu bölümlerden oluflmaktad›r:
6. Ünite - Rapor ve Yay›n Eti¤i1. Girifl bölümü,2. Yöntemler bölümü,3. Sonuç bölümü4. Tart›flma bölümü5. Ekler (e¤er varsa).Bu bölümlere ek olarak grafik, tablo, resim vb görsel araçlardan da rapor haz›rlanmas›ndayararlan›labilmektedir. Bunun d›fl›nda yaralan›lan kaynaklar, referanslar,dipnotlar› gibi bölümler de eklenebilmektedir. Sonuç bölümünde ölçümler,hesaplamalar, mant›ksal de¤erlendirmelere dayanan ç›kar›mlar yer almakta vede¤relendirmelerde istatistik hesaplamalardan da yaralan›labilmektedir. Raporlar›nuzunluklar› ve kapsamlar› de¤iflik olabilmektedir. Çok k›sa raporlar olabildi¤i gibi,çok uzun ve kapsaml› raporlar da haz›rlanabilmektedir.Baz› uygulamalarda rapor çok k›sa bir metin halinde olabilmektedir. Bunun örneklerineözellikle “biyokimya laboratuvar›” ve benzeri “t›bbi laboratuvarlar›n” rutinuygulamalar›nda rastlanmaktad›r. Burada di¤er rapor bölümleri tamamen ç›kar›lm›flt›r,çünkü bunlara ya gerek yoktur, ya da zaten bilinen özelliklerdir. Bu türraporlarda yorum da yer almamaktad›r. Burada önemli olan hastadan al›nan kan,idrar veya d›flk› gibi numunelerde en k›sa sürede ve en güvenilir yöntemlerle gereklilaboratuvar parametrelerinin (de¤erlerinin) saptanmas›d›r. Bu belirlenen parametrelerhasta ile ilgilenen hekime ulaflt›¤›nda, hekim bu parametrelere bakarakhastal›¤a diyagnoz sa¤lar veya hastal›¤›n geliflimini takip ederek iyileflme (prognoz)olup olmad›¤›na karar verir. Ancak, baz› t›bbi laboratuvarlarda da yine di¤errapor bölümleri bulunmazken parametrelere ilaveten labortuvar sorumlusu bafluzmantaraf›ndan ilave edilen “yorum” ilave edilmektedir. Daha çok patoloji, mikrobiyolojive parazitoloji laboratuvarlar›ndan ç›kan sonuçlarda görülen bu durumda,teflhis koyacak hekim baflka bir uzman›n görüfllerine ihtiyaç duymaktad›r. Bu türrutin laboratuvar tetkikleriden elde edilen raporlar, “sonuç raporu” olarak tan›mlanmaktad›r.Yukar›daki ifadelerden anlafl›laca¤› üzere günlük yaflamda kullan›ma yönelikçeflitli amaçlarla haz›rlanan ve çeflitli adlarla an›lan yaz›l› veya sözlü raporlar vard›r:rutin raporlar, sonuç raporlar›, tahlil raporlar›, (hastane) heyet raporlar›, havatahmin raporlar›, bilimsel raporlar, tavsiye raporlar›, uzman raporlar›, komisyon raporlar›,y›ll›k raporlar, denetleyici raporlar›, teftifl raporlar›, çal›flma raporlar›, nüfussay›m› raporlar›, nüfus istatistik raporlar›, gezi raporlar›, geliflme raporlar›, proje raporlar›,soruflturma raporlar›, bütçe raporlar›, yöneylem raporlar›, kredi raporlar›,de¤er biçme raporlar›, bilirkifli raporlar›, kriminal raporlar, mahkeme raporlar›, incelemeraporlar›, askeri raporlar, fizibilite raporlar›, hasar raporlar›, vs. Adlar›ndanda anlafl›laca¤› üzere, bu raporlar›n hepsinin hizmet etti¤i farkl› alanlar ve uygulamalarvard›r. Örne¤in, hava tahmin raporlar› hergün internet, TV, radyo gibi iletiflimortamlar›nda hava durumu ile ilgili tahmini bilgileri aktramaktad›r. Belli zamanaral›klar›yla (ülkemiz için bu 5 y›l) yap›lan say›m sonucunda ülkenin tüm nufusunuve yerleflim yerlerinin insan say›lar›n› nüfus say›m raporlar› ortaya koymaktad›r.Kriminal raporlar belli bir toplum içindeki “suç oranlar›n›” ve “suçlar›n çeflitlerini”say› olarak belli zaman aral›klar›yla kamuoyuna ve/veya üst düzey yöneticilere(Baflbakan, ‹çiflleri Bakan›, Müsteflar gibi) bildiren raporlard›r. Fizibilite raporlar›bir iflin veya bir uygulaman›n olabilirlik ve yap›labilirli¤ini ortaya koyan raporlard›r.Hasar raporlar› ise savafl, deprem, sel bask›n›, yang›n gibi felaketlerden sonraortaya ç›kan kay›plar› (can ve mal) ortaya koyan raporlard›r. Örneklerden deanlafl›laca¤› üzere raporlar›n baz›lar› düzenli aral›klarla sürekli (periyodik) haz›rla-111Rutin: Frans›zca kökenli busözcü¤ün iki anlam› vard›r:1. S›radanl›k; çeflitlilikgöstermeyen; al›fl›lagelmifldüzen içinde yap›lan.2. Yap›lmas› al›flkanl›khaline gelmifl ifldir. (Türk DilKurumu Büyük TürkçeSözlük).Diyagnoz: Tan›, teflhis. Birhastal›¤›n teflhisidir.Yöneylem: Yöneylemaraflt›rmalar›, birorganizasyon veya biryönetim için olanaklar içindeen iyi sonuç verecekkararlar› bulmakt›r. Örne¤in,fabrikada kaç tane iflçiçal›flmal›d›r ki, hem üretimyavafllamas›n hem depersonel giderleri de çokfazla olmas›n. “Bir hastanebir yerleflim merkezininhangi noktas›nakurulmal›d›r ki, en k›sasürede ulafl›m ile en fazlainsan›n yararlanmas›naolanak tan›s›n?”