Download (996Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

Denetimin kökenlerini M.Ö. 3000 yıllarında Ninova kentine kadar dayandıran arşivbilgilerinin 72 yanı sıra, denetim mesleğini Eski Mısır, Yunan ve Roma Medeniyetlerindekamusal hesapların sağlamaları ve kontrolü için kullanıldığını belirleyen kanıtlar dabulunmaktadır. İslam’ın 7’inci yüzyıldan 13’üncü yüzyıla kadar olan döneminde kamudenetimi kavramı daha da geliştirilmiştir. İslam halifelerinin ayrı ayrı muhasebe ve denetimbirimleri kurduklarına dair yazılı kanıtlar da bulunmaktadır. 73Bu günkü anlamda siyasal ve sosyo-ekonomik boyutları olan kamusal denetiminkökeni ise demokrasinin doğuşu ile eşzamanlıdır. Demokratik gelişmenin kökeni ise mutlakiktidarların sınırlandırılması ve kamusal eylem ve işlemler üzerinde halk adına denetim vegözetim olanağı sağlanması için girişilen mücadelelere dayanmaktadır. Bu mücadeleler,İngiliz Monarklar ile Baronları arasındaki geçen, bugün parlamenter hükümet olarakbildiğimiz sonuca doğru gelişen kral ile tebaası arasında asırlarca süren iktidar mücadelesinedayanmaktadır. 74İşlemlerin az ve basit olduğu, başlangıçta günlük hesapların kontrolü ilegörevlendirilmiş olan ve akşamları gün boyunca harcamada bulunan kişiye (munshi) her birişlemi miktar ve mahiyet itibarıyla okutan, hesapları dinleyerek görüş bildiren ve düzeltilmesigereken hususları söyleyen bu kişiye “dinleme” kavramından hareketle denetçi (auditor)denmiştir. Zaman içinde denetçi, her bir hesabı kelimesi kelimesine dinleme yerine bütünişlemleri fiziki olarak doğrulama usulüne geçmiştir. 75İş hayatında kıtalar arası deniz yolları ve ticaretin gelişmesi sonrasında iş sahiplerimalları ile birlikte şubelerini de uzak yerlere göndermelerinin ardından iş sonuçları hakkındabilgi edinmek istemişlerdir. Denetim de bu anlamda bir zorunluluk haline gelmiştir. 76Örgütlerin yapısı ve hizmet alanları genişleyip, çalıştırdıkları görevlilerin sayısıarttıkça, etkin bir denetime olan ihtiyaçta artmaktadır. Özellikle savurganlığın önlenmesi,yolsuzlukların ortadan kaldırılabilmesi ve kamu hizmetlerinde verimin arttırılabilmesiaçısından denetimden önemli şeyler beklenmektedir. 7772 SHARKANSKY, Ira, “The Development of State Audit”, State audit and Accountability, (Ed. BenjaminGeist), State Comptroller’s Office (Israel), 1991, s.5’ten aktaran H.Ömer KÖSE, “Denetim ve Demokrasi”,Sayıştay Dergisi, Sayı 33 (Nisan-Haziran), s.64, 1999.73 KHAN, M. Arkam, “Yeni Başlayanlar İçin Denetime Giriş”, Çeviren: Faruk EROĞLU, Sayıştay Dergisi,Sayı 19 (Ekim-Aralık), s.15, 1995.74 KUBALI, Derya, “Performans Denetimi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt No 32, Sayı 1 (Mart), s.33, 1999.75 ÖZER, Hüseyin, “Performans Denetimi”, Sayıştay Dergisi, Sayı 7 (Ocak-Mart), s.30, 1992.76 KHAN, a.g.m., s.15.77 SARAN, Ulvi, “Denetimin Yeri, Önemi ve Türk Kamu Yönetiminde Denetim Hizmetlerinin Geliştirilmesi”,Yeni Türkiye Dergisi, Yıl:3, Sayı 14 (Mart-Nisan), s.962, 1997.