Download (996Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

denetimin bizzat parlamenterler tarafından değil, parlamento adına ve parlamentoya yardımcıolacak organ aracılığıyla yapılması bir gereklilik olmuştur. Bu gereklilik sonrasında daSayıştaylar oluşturulmaya başlanmış, 290 vatandaşların kendilerinden alınan paraların neşekilde harcandığını bilmek istemesi, daha kaliteli kamu hizmeti beklentisi ve kamudasaydamlaşma arayışı ile Sayıştaylar demokratik rejimin vazgeçilmez kurumları halinegelmiştir. 291Bilindiği gibi bütçenin nasıl kullanıldığının denetlenmesi parlamento tarafındanyürütme organına verilmiştir. Bu anlamda bütçe hakkı parlamenter sistemin vazgeçilmez birunsurudur. Dolayısıyla bütçe hakkının kullanılabilmesi konusunda Sayıştaylar etkili bir rolüstlenmişlerdir.Sayıştay 292 tarafından gerçekleştirilmekte olan kamu dış denetiminin amacı;parlamenter denetime yardım etmek yani kuvvetler ayrımı ilkesinin işlemesini kolaylaştırmak,iç denetimin yetkisiz ve etkisiz kaldığı alanlarda kamu denetiminin ağırlığını hissettirmek,siyasi partilere, milletvekillerine ve kamuoyuna gerekli, sağlıklı ve doğru bilgilerisunmaktadır. Ayrıca mali yükümlülük getiren yasaların ve işlemlerin bütçeye getireceği yükkonusunda parlamentoya bilgi verip, kaynakların temini konusunda öneriler getirmekteSayıştayların görevleri arasındadır. Kamu yönetiminin işleyişi, kamu maliyesinin durumu,devlet muhasebe düzeni ve işleyişi hakkında araştırma ve incelemeler yapmak, önemlibulduğu konularda halkı ve parlamentoyu aydınlatmak, Sayıştay’ın üstlenmiş olduğu görevlerarasında yer almaktadır. İdari reform gerektiren alanlarda öneriler getirip, hükümete yardımcıolmak, eğitim eksikliklerinde kadrolarını seferber ederek çalışmalara katılmak, bulduğu suçkonularını yargı mercilerine iletmek, kamu maliyesini devlet bütünlüğü içinde konsolideetmek de Sayıştay denetiminin kapsamı içinde yer almaktadır. 293Mevcut çalışma şekliyle bazen bir iç denetim kuruluşu bazen bir mahkeme kimliğitaşımakta olan Sayıştay’ın, kamu kuruluşları üzerinde yaptığı denetim tartışmalı olmaklabirlikte merkezi idarenin dışında yapılandırıldığı ve organik ilişkileri olmadığı için vesayet290 İNAN, a.g.m., s.55; KÖSE, a.g.m., s.71.291 KÖSE, a.g.m., s.72.292 Günümüz Sayıştay’ının temeli Divan-ı Muhasebat’a kadar gitmektedir. Divan-ı Muhasebat, KırımSavaşı’ndan sonra Fuat Paşa tarafından toplam harcamaların ve eyaletlerde mali işlemlerin kontrolünüdüzenlemek amacıyla kurulmuştur. ORTAYLI, a.g.e., s.272. Ayrıca 1865 yılında çıkarılan Nizamname ileyasallığa kavuşturulan Divan-ı Muhasebatın görevi, padişah adına Osmanlı İmparatorluğunun mali yapısınıdenetlemek ve sonucunu padişaha bildirmektir. Gelirlerdeki, sızıntıları önlemek, harcamalara çeki düzenverebilmek için gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak ta Divan-ı Muhasebat’ın görevleri arasında yeralmaktadır. SEV, A.Kadir, “Parlamento Adına Denetim Yapan Bir Kurum Sayıştay”, Denetim Dergisi, Yıl:7,Sayı 76 (Temmuz-Ağustos), s.18, 1992.293 İNAN, a.g.m., s.52.