Untitled - Stichting Papua Erfgoed

Een ieder, die zich voor de Digoeldeportatie interesseert,
vraagt al spoedig, wat het uiteindelijk resultaat is van deze
interneering, die het Gouvernement zooveel millioenen
heeft gekost.
Het is niet eenvoudig hierop onmiddellijk een juist
antwoord te geven, want om dit resultaat vast te
stellen, moet men, behalve de houding der bannelingen
te Boven-Digoel, ook het gedrag der teruggezondenen
kennen. Nu is er over de houding der geïnterneerden te
Tanah-Merah in het voorgaande reeds zooveel medegedeeld,
dat wij dit onderwerp hier kunnen laten rusten.
Wat verder het gedrag der teruggezondenen betreft, dient
men, teneinde een juisten kijk hierop te krijgen, eerst de
voorgeschiedenis der terugzendingen na te gaan.
Deze voorgeschiedenis nu begint bij het bezoek, dat
oud-Edeleer Hillen in het jaar 1930 aan Boven-Digoel bracht.
In de maand April van dat jaar is namelijk de heer Hillen,
vergezeld van zijn secretaris, Mr. Boots, den lateren assistentresident
van Boven-Digoel, naar den post gereisd, teneinde
er persoonlijk een onderzoek naar verschillende toestanden
in te stellen.
Er gingen toch in dien tijd geruchten, dat vele onschuldigen,
die nimmer aan eenige politieke agitatie zouden hebben
deelgenomen, geïnterneerd waren; zelfs waagden enkele critici
het te beweren, dat sommigen het slachtoffer waren van
de wraak van inheemsche bestuursambtenaren. Om die
redenen voornamelijk achtte de Regeering het noodzakelijk,
dat een lid van den Raad van Indië zich persoonlijk van de
toestanden te Boven-Digoel op de hoogte zou stellen.
Het resultaat van dit onderzoek werd in het bekende
„Rapport-Hillen" van medio 1930 vastgelegd.
De heer Hillen begon dit rapport met de mededeeling,
dat hij van het interneeringskamp een gunstigen indruk had
gekregen, dat dit kamp goed gebouwd was en dat men er
van alles kon krijgen.
Wat de bestaansmogelijkheden der bannelingen betrof,
gaf rapporteur te kennen, dat Tanah-Merah wel nimmer
„self-supporting" zou worden.
Deze uitspraak nu bleek in latere tijden in zooverre waar
te zijn, dat nog steeds rijst en klappers moeten worden aangevoerd,
ofschoon overigens vrijwel van alles op den post kan
188