Türkiye'de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi, Firmaların ve ...

6.7 Doğrulama ve Geçerleme Faaliyetleri
Ürün değerlendirmeleri ara ve son ürün değerlendirmeleri olarak ikiye ayrılır. Ara ürün
değerlendirmeleri, yaşam döngüsü alt süreçlerinin sonunda, genellikle geliştirmeciler tarafından
yürütülen sınama faaliyetleridir. Her süreç sonunda üretilen ürünlerin, beklenen kalitede olup
olmadığı ve gereksinimleri karşılayıp karşılamadığı, ortaya çıkartılır. Bir sonraki aşamaya geçiş,
ara ürünlerin beklenen kalitede olması ile mümkün olabilir. Çoğunlukla ara aşamalarda
gerçekleştirilen değerlendirmelerde elde edilen sonuçlar, nihai ürünün kalitesini tahmin etmede
kullanılır [26]. Son ürün değerlendirme faaliyetleri, geliştiriciler, müşteriler ve bazen de
bağımsız değerlendirmeciler tarafından yürütülür. Nihaî ürün test aşamasında geliştiriciler
tarafından test edilerek, değerlendirilir. Ürün, müşteri tarafından test edilerek ürünün geçerliliği
ortaya çıkartılır. Ürünün kabulü müşteri tarafından yürütülen testlerin sonucuna bağlıdır. Bazı
durumlarda, müşteriden ya da geliştirmecilerden gelen istekler doğrultusunda, nihaî ürün
bağımsız kuruluşların test laboratuarlarında da sınanabilir [26].
Doğrulama; belirlenen bir yaşam döngüsü aşaması sonunda ortaya çıkan ürünlerin, o
aşamasının başında kabul edilen şartları karşılayıp karşılamadığının değerlendirilme sürecidir
[43, 89, 237]. Doğrulama, bir öğenin ve tanımlanan gereksinimlerin karşılandığını gösteren bir
kanıtın incelenerek onaylanmasıdır [112, 145]. Geçerleme; bir sistemin, sistem paydaşlarının
beklentilerini yerine getirip getirmediğine göre değerlendirildiği bir süreçtir [43, 89, 237].
Geçerleme sürecinde, bir sistem kullanım amacını tanımlayan gereksinimlerin karşılandığını
gösteren kanıtlara göre incelenir. Yürütülen bu incelemeler sonunda sistem onaylanır [112,
145]. Geçerlemeyle, gerçekleştirilen ürünün kullanıcının isteklerini karşıladığı, ispatlanır.
Doğrulama, tüm ürün geliştirme yaşam döngüsü süresince etkisi gittikçe artan bir süreç
alanıdır. Gereksinimlerin doğrulanması ile başlar, iş ürünlerin doğrulanması ile devam eder ve
sonunda nihai ürünün doğrulanması ile sona erer. Meslektaş denetimi 16 yöntemleri (yapısal
gözden geçirmeler ve denetlemeler gibi), iş ürünlerindeki kusurların ortaya çıkartılmasında
kullanılan doğrulama yöntemleridir. Yol kapsama testi, sistem testi, yükleme testi, stres testi,
performans testleri, kabul testi gibi test yöntemleri de sistemin doğrulamasında kullanılabilir
[270].
Geçerleme aşamasında sürece dâhil edilecek ürün ya da ürün bileşenleri, kullanıcı
ihtiyaçlarına göre belirlenir. Gereksinim ve tasarım belgeleri, yazılım ve donanım ürün ve ürün
bileşenleri, kullanıcı arayüzleri, kullanıcı el kitapları, süreç dokümanları ve eğitim malzemeleri
de geçerleme sürecine dâhil edilebilir. Geçerleme yöntemleri, kullanıcı ihtiyaçlarını
gösterebilme kabiliyetlerine göre seçilmelidir. Sıkça kullanılan geçerleme yöntemleri arasında,
resmî gözden geçirme toplantılarında müşteri ya da kullanıcılardan alınan onay veya görüşler;
“prototip” gösterimleri; sistem, donanım ve yazılım işlevlerinin gösterimi; son kullanıcılar;
müşteri ya da diğer paydaşlar tarafından gerçekleştirilen ürün testleri; benzetim ve modelleme;
kullanıcı analizleri gibi ürün analizleri yer almaktadır [270].
Bu bölümde iş ürünlerinin kalitesini ve fonksiyonelliğini anlamaya yönelik sınamaların
yapılıp yapılmadığı, bu tip sınamalar yapılmaktaysa da bunların projelerin hangi aşamalarında
gerçekleştirildiği, incelenmektedir. 425 adet firma üzerinde gerçekleştirilen analiz sonuçları,
firmaların yaklaşık %10’unda, geliştirilen iş ürünlerinin kalitesini ve fonksiyonelliğini
belirlemek amacıyla ölçümlerin (sınamaların) yapılmadığını gösterir. Proje yaşam döngüsü
boyunca gerçekleştirilen ölçümlerin periyodik ve etkin olduğunu söyleyen firmaların oranı,%33
olarak bulunmuştur. Firmaların yaklaşık %44’ünde, sınamalar düzenli bir şekilde
uygulanmamasına rağmen, ürün üzerinde oldukça etkin ölçümler gerçekleştirilmektedir (bkz.
Cilt II EK-5.7 “Doğrulama ve Geçerleme Faaliyetleri”).
16 Meslektaş denetimi (peer review): Akran denetimi ya da hakem denetimi olarak da adlandırılan meslektaş denetimi, bir yazarın
akademik çalışmalarını ya da gerçekleştirilen bir faaliyet sonunda ortaya çıkan bir ürünün aynı alanda uzman olan kişiler tarafından
incelenmesidir.
138