Türkiye'de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi, Firmaların ve ...

1960’lı yıllarda bilgisayarların ortaya çıkmasıyla çok sayıda bilgi elektronik ortamda
saklanabilir, büyük dosyalar hızlı ve güvenilir bir şekilde işlenebilir hale gelmiştir. 1970’li yılların
ortasına kadar sektör bilgisayar teknolojilerini (programlama dilleri dâhil) öğrenme, bu teknolojiyi
kullanarak büyük veri kümelerini saklama ve karmaşık problemleri çözme ile meşgul olmuştur.
Ancak 70’li yılların ortalarında yazılım artık bir ürün olarak ya da ana bir ürünün parçası olarak
değerlendirilmeye başlanmıştır.
13.1 Telekomünikasyon Sektörünün Gelişimi
1967 yılında PTT Genel Müdürlüğü Türkiye’de telefon santralleri ve telefon makinesi
üretilmesi amacıyla Northern Electric Şirketi NETAŞ’ı (Northern Electric Telekomünikasyon
A.Ş.) kurdu. 1973 yılında teknoloji geliştirmek ve yerli üretime geçmek amacıyla Ar-Ge birimi
kuruldu 51,52 . 1974-1984 yılları arasında Türkiye’de ilk mikroişlemci kontrollü PBX (Private
Branch Exchange) olan “EX200” santrali gerçekleştirildi 33 . 1984 tarihinde devreye giren bu ilk
sayısal santralde yazılım ana ürünün bir parçası olarak piyasaya sürülmüştür. Daha sonraki
yıllarda firma diğer sayısal santral ürünleriyle haberleşme sektörüne; yazılım projeleriyle
savunma sanayine özgün ürünler sunmuştur.
1968 yılında Ankara’da TÜBİTAK bünyesince ODTÜ binasında Elektronik Araştırma
Ünitesi (EAÜ) kurulmuş, 1972 yılında birim Gebze’ye taşınarak Marmara Araştırma Enstitüsü
(MAÜ) bünyesinde çalışmalarına 1998 yılına kadar devam etmiştir. 1998 yılında EAÜ UEKAE
adını alarak MAÜ’den ayrılarak TÜBİTAK Başkanlığı’na bağlanmıştır. Enstitü kurulduğu
yıllarda önce PTT ARLA ve sonra TELETAŞ ile PCM (Pulse Code Modulation) haberleşme
sistemlerinin geliştirilmesi ve üretimi konusunda birlikte çalışmış, kripto cihazı geliştirilmesi
çalışmalarını yürütmüş, savunma ve diğer kamu kurumları için ürün geliştirmiştir 53 .
1983 yılında PTT-ARLA şirketleştirilerek, diğer kuruluşların katılımıyla TELETAŞ kuruldu.
Firma ülkede sayısal santral üretme ve satma amacıyla ITT BTMC firmasıyla 1984 yılında lisans
anlaşması, ikmal sözleşmesi ve ön alım anlaşmaları imzaladı. Yabancı ortağın lisanslı telefon
santrallerinin üretimi ve satışı karşılığında başlangıçta yüzde 19 hisseyle ortak olmasına karar
verilmişken, imza aşamasında bu pay yüzde 39’a yükseltilmiştir 54 [56]. Yabancı ortağın sayısal
telefon santralinden elde edilen deneyimler ve güven ile firma, yabancı ortaktan gizli olarak,
kendi özgün küçük santralini geliştirmeye başlamış, 1991 yılında üretime geçilmiştir. O yıllarda
TELETAŞ sayısal santrallerle birlikte transmisyon sistemlerinin (sayısal ve analog çoklama
sistemleri, sayısal ve analog radyo linkleri, kırsal abone radyo link sistemleri, fiber optik
transmisyon sistemleri) ve güç kaynaklarının tasarımını ve üretimini de yapmıştır [56]. Yazılım
geliştirme faaliyetleri bu firmada da ana ürünün bir parçası olarak yürütülmüştür.
1990’lı yılların ortalarına doğru bu iki telekomünikasyon devinin o yıllardaki yabancı
ortakları şirket paylarını arttırarak yönetime geçmişlerdir 55 . 1993 yılı bu iki firma içinde değişimin
başladığı bir yıl olmuştur. Bu değişimi belki de en çok TELETAŞ hissetmiştir. 1993 yılından
sonra TELETAŞ’ın Ar-Ge stratejisi tamamen değiştirilmiş, 90’lı yılların sonlarına doğru üretim
bölümü ve daha sonraları ise Ar-Ge bölümü kapatılmıştır.
1986 yılında telekomünikasyon sektörüne yeni bir firma daha katılmıştır. Tamamen yerli
sermaye ile kurulan KAREL geliştirdiği ve ürettiği elektronik haberleşme sistemleri ile ilk kez
1990 yılında ihracat faaliyetlerine başlamıştır. 1993 yılında Ankara’da üretim ve Ar-Ge tesisleri
51 http://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=45771&tipi=5&sube=0
52 http://www.nortel.com/corporate/global/emea/turkey/arge_history_tr.html
53 http://www.uekae.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=20
54 http://www.emo.org.tr/ekler/3a7769efbcc8310_ek.pdf
55 http://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=45771&tipi=5&sube=0
244