Türkiye'de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi, Firmaların ve ...

vergisi oranları, o tarihlerde AB ülkelerindeki en düşük vergi oranlarıydı [48, 19]. 2000’li yılların
başında Çin, yazılım sektörünün geliştirilmesini desteklemek amacıyla, yazılım sektörüyle ilgili
vergi politikalarında değişikliğe gitmiş, yeni kurulan yazılım firmalarına ilk iki yıl vergi muafiyeti
ve takip eden üç yıl %50 vergi indirimi avantajı sağlamıştır [186]. 1991 yılında Brezilya’da
çıkartılan bir kanunla teknoloji geliştiren ve Ar-Ge’ye yatırım yapan firmalara vergi indirimleri
getirilmiştir. Getirilen bu kanun ülkede yazılım geliştirme yeteneğinin oluşturulmasına katkıda
bulunmuştur [300]. 2008 yılında, federal hükümet tarafından sunulan Üretim Geliştirme
Politika’ları iki önemli mali teşviki öne çıkartır. Bunlar, şirket gelirlerindeki ihracata katılım
miktarına ve personel eğitim programlarındaki artışa göre vergi indiriminin sağlanmasıdır [133].
Türkiye’de 2001 yılında çıkan 4691 sayılı TGB Kanunu ile TGB’lerde yer alan girişimcilere
devlet tarafından bazı mali destekler sağlanmıştır. TGB’lerde faaliyet gösteren firmaların yazılım
ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançların 10 yıl süre ile gelir ve kurumlar vergisinden
muaf tutulması, bu desteklerden biridir. Aynı yıl yürürlüğe konan 5520 sayılı “Kurumlar Vergisi
Kanunu” 10/1(a) ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu 89/1 (9) maddelerinde Ar-Ge vergi
teşviklerinden bahsedilmektedir. 2006 tarihinden itibaren 5520 sayılı “Kurumlar Vergisi Genel
Tebliğinin” 10,2 Ar-Ge İndirimi bölümünde Ar-Ge indirimlerine yer verilmiştir. Yine Ar-Ge ile
ilgili bir diğer kanun, 2008 tarihinde çıkan 5746 sayılı “Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin
Desteklenmesi Hakkında Kanunu” dur. Kanuna göre, gelir ve kurumlar vergisi kanunlarında yer
alan Ar-Ge indirim oranı %40’tan %100’e çıkartılmış ve Ar-Ge personelinin elde etmiş olduğu
ücret gelirlerine %80 oranında gelir vergisi istisnası kabul edilmiştir 76 [199].
Gelişmekte olan ülkelerde engellerin üstesinden gelmek amacıyla oluşturulan devlet
müdahaleleri ya da teşvikler, başarıyı destekler. Burada dikkat edilmesi gereken husus, bu
müdahalelerin sektörü düzenlemeye yönelik olmasıdır [119].Sektörde uygun teşviklerin ve doğru
kuralların oluşturulması gerekir [240, 37]. 2000 yılında Brezilya’da BİT harcamalarının GSYİH
içindeki oranı %8,3, ABD’de bu oran %7,9 ve İsrail’de %7,4, Çin’de 5,7’dir [47, 21]. Türkiye
1995 yılında itibaren bilişim firmalarına Ar-Ge desteği sağlamaktadır. Bununla birlikte, bilişim
sektöründeki teşvik miktarlarının ilk yıllarda düşük kaldığı, 2003-2005 yıllarından itibaren teşvik
miktarlarında ciddi bir artış olduğu görülmektedir ( bkz. Şekil 184 ve Şekil 185).
Sektörde tecrübeli insan gücünün olabilmesi ya da bilgi birikiminin oluşabilmesi için yaparak
öğrenme sürecinin daha iyi işletilmesi gerekir. Kibritçioğlu (1998), teknolojik gelişme ya da bilgi
üretimi ile fiziki ve beşeri sermaye yatırımları arasında bir bağlantı veya etkileşim olduğunu
vurgular. TÜBİTAK, DTM, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Geliştirme ve Destekleme İdaresi
Başkanlığı (KOSGEB), Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) sanayi Ar-Ge destek
programları ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın San-Tez Programı sektör çalışanlarına yaparak
öğrenmenin yolunu açmaktadır. Ülkede bilim insanı sayısını arttırmaya yönelik DPT, TÜBİTAK
ve DTM gibi kurumlar tarafından yürütülen destek programları da mevcuttur. Bu programlar,
toplumda bilim ve araştırma kültürünün yaygınlaştırılmasına ve beşeri sermayenin oluşmasına
ciddi katkı sağlar.
Bilişim firmalarına 1995 yılından itibaren Ar-Ge teşvikleri verilmesine rağmen teşvik
miktarları uzunca bir süre çok düşük seviyelerde kalmıştır. Ancak 2005 yılından itibaren teşvik
miktarlarında ciddi bir yükseliş görülmektedir. Sanayi teşvikleri gelişmiş ülkelerin sanayi
teşvikleriyle kıyaslandığında, aradaki farkın oldukça büyük olduğu görülür. 2005 yılında devlet
tarafından fonlanan ve işletmeler tarafından yürütülen Ar-Ge çalışmalarının toplam bedeli AB
ülkelerinde 2,3 ve ABD’de 6,2 milyar euro’dur. Türkiye’de ise TEYDEB’in o yıl vermiş olduğu
sanayi Ar-Ge desteği 31,6 milyon dolardır. Aynı yıllarda, AB ülkelerindeki sanayinin Ar-Ge’ye
yapmış olduğu toplam harcama 31,5 milyar euro’dur. Türkiye’nin sanayi Ar-Ge teşviki ile diğer
gelişmiş ülkelerin sanayi Ar-Ge teşvikleri kıyaslandığında, bu teşviklerin nispeten daha geç
başlatıldığı ve miktarlarının uzun yıllar çok düşük seviyelerde kaldığı görülmektedir. Bu
76 http://www.gib.gov.tr
302