Türkiye'de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi, Firmaların ve ...

14.9 Hükümetler ve Büyüme Modelleri
14.9.1 Bilişim Sektöründe Büyüme ve Kamu Destekleri
Firma yapılanması ve uygulanan stratejiler, rekabet üstünlüğü yaratmak için gerekli olan ama
tek başına başarıya ulaşmada yeterli olmayan unsurlardır. Piyasa koşullarının tam oluşmadığı
ortamlarda daha üst otoritelerin devreye girmesi gerekir. İçsel büyüme yaklaşımlarında uygulanan
kamu politikalarının büyüme üzerindeki etkisi oldukça fazladır.
Barro’ya (1988, 1991) göre, kamu tarafından sunulan mal ve hizmetler üretim
fonksiyonunun bir girdisidir [158, 293, 317]. Temel altyapıların oluşturulmasına yönelik devlet
harcamaları ekonomik büyüme üzerinde olumlu bir etki yaratır [293].
Ülkemizde kurulan telekomünikasyon altyapısı, bilişim firmalarına yenilikçi ürün
geliştirirken ihtiyaç duydukları ortamı sağlar. Aslında, ekonominin diğer tüm unsurları bu
altyapıyı doğrudan kullanmaktadır. Hükümetler, teknolojik değişimlere paralel olarak altyapılarını
sürekli güncellemek zorundadır.
Kamu yatırım harcamalarıyla ekonomik büyüme arasında pozitif bir ilişki vardır [293].
Çin, Brezilya, ABD, İsrail ve Japonya’da olduğu gibi hükümetler uyguladıkları tedarik
yaklaşımlarıyla, yazılım sektörünün gelişiminde etkin bir rol oynar. Öyle ki, 1940’lı, 1950’li ve
1960’lı yıllarda ABD’de BİT sektörünün devlet yardımlarıyla desteklendiği görülmektedir [119].
1960’lı yılların sonunda ABD’de toplam yazılım talebinin %85’i kamu kuruluşlarına aittir [272].
Brezilya’da BİT harcamalarının en büyük kaynağı devlet olmuştur [21]. Yine, Brezilya
hükümeti geliştirdiği stratejiler ve düzenlemelerle, kamu idarelerinde açık kaynak yazılımlarının
kullanımının yolunu açmıştır. Böylece, özgür ve açık kaynak kod alanında çözüm geliştiren
firmalar uluslararası pazarda rekabet üstünlüğünü yakalayacak konuma gelmiştir [47].
2004 yılı rakamlarına göre ülkemizde BİT harcamalarının büyük bir çoğunluğu özel sektör
kuruluşlarına aittir. Kamu kesiminin toplam BİT harcaması tüm harcamaların yaklaşık %14’ünü
oluşturur (bkz. Tablo 120). 2007 ve 2009 yılı rakamlarına göre BİT harcamalarının sırasıyla
%4,9’u ve %6,1’i yazılıma aittir (bkz. Tablo 119).
2001 yılında “e-Türkiye Girişimi” ile başlayan ve 2003 yılında Girişim “e-Dönüşüm
Türkiye” (eDTr) Projesi adıyla hayata geçirilen program, kamu hizmetlerinin elektronik ortama
aktarılmasını ve böylece kamuda verimlilik artışını sağlamayı amaçlamaktadır. Hâlihazırda
devam eden kamuda yenilenme süreci ile yazılım ve diğer bilişim ürünleri, kamunun vazgeçilmez
bir parçası olacaktır
Hükümetler uyguladıkları Ar-Ge destek programlarıyla ve vergi teşvikleriyle sanayinin Ar-
Ge’ye yatırım yapma kararını etkiler. Sanayinin yürüttüğü Ar-Ge çalışmalarına doğrudan destek
veren hükümetler, firma seçimlerinden dolayı sürekli eleştirilirler. Diğer taraftan, vergi
teşviklerinde böyle bir seçim söz konusu değildir. Vergi indirimleri, büyük ölçekli firmalar kadar
küçük ölçekli firmalar içinde önemlidir. Ar-Ge mali teşvikleriyle Ar-Ge maliyetleri indirilerek
projelerin kârlılığı arttırılır. Vergi teşvikleriyle sanayide yürütülen araştırmaların maliyeti azaltılır.
Bu, sanayinin Ar-Ge faaliyetlerine daha fazla ilgi göstermesini sağlar. Bazı ülkelerde vergi
indirimleri ile hükümet hibeleri birbirlerini destekleyecek niteliktedir. Hükümetler, Ar-Ge
yatırımlarındaki piyasa aksaklıklarını düzenlemek amacıyla hem hibe destek programlarına hem
de Ar-Ge vergi teşviklerine ihtiyaç duyar [219].
1958’li yıllarda İrlanda, yabancı yatırımları ülkeye çekmek amacıyla, uluslararası ticaret
engellerinin azaltılmasına karar vermiş, çok uluslu firmalara düşük kurumlar vergisi avantajı
sağlanmıştır. İrlanda’nın uyguladığı KOBİ’ler için %25 ve diğer firmalar için %28 kurumlar
301