uluslararası kurban sempozyumu

100
ULUSLARARASI KURBAN SEMPOZYUMU
ban fenomeninin insan düşüncesi önüne çıkardığı
derin zamansallık sorusudur. Kurban,
ölürken bedenini insanlara sunmakta, buna
karşılık ölümünü tümüyle gizlenen bir mahrem
gerçekliğe dönüştürmektedir. Kurbanın
bilincimiz önüne çıkardığı zamansallık sorusu,
sadece ölümünün bir mahrem gerçekliğe
dönüşerek bilincimizden gizlenmesi ile sınırlı
değildir. Kurban sanki, bedenini bizlere emanet
ederken ölümünü asla bir başkasına emanet
edilemeyecek gerçeklik olarak beraberinde
götürmektedir.
Böylece kurban ölürken, bir başkasının ölümünü
ertelememekte ya da engellememektedir.
O, sonuçta kendi adına ölmektedir.
Bu durum, gerçekte kurbanın bir başkasının
yerine -bir başkası için- ölmediğine işaret
ederek, tüm ‘ikame’ (başkası için) teorilerini
temelinden sarsar. ‘İkame’ teorileri sanki kurbanın
ölümünün, bir başkasının ölümünü
ertelettiği ya da engellediği varsayımına dayanır.
Kısacası ‘ikame’ teorileri bir şekilde ‘ölümün
belli bir süre başkasına devredilebilirliği’
anlayışını öngörür.
Oysa İbrahim kıssasına baktığımızda, karşımıza
ikame teorisinden çok daha farklı bir
anlam dünyasının belirdiğini fark ederiz. Hz.
İbrahim’in rüyası doğrultusunda, İsmail’in
kurban edilmeyi kabullenmesi ve kurban edilecekken
koçun gönderilmesi, asla koçun Hz.
İsmail’in yerine ve onun için kurban edildiğini
göstermez. Zira ölüm bilincine sahip olan ve
ölüm bilinci doğrultusunda kurban edilmeyi
kabullenen İsmail’dir. Daha açıkçası, insan
hayatının ve bedeninin ölüm bilincine kurban
edilecek şekilde var olduğunu fark eden
İsmail’dir. Kaldı ki, Yasin Aktay’ın vurguladığı
şekliyle “Aslında Allah’a sunulacak kurban,
bu anlamda bir “ikame” olarak düşünülecekse,
bu ikameyi sağlayacak fidyenin İbrahim
tarafından verilmesi gerekirdi. Oysa kıssanın
kendisinde bile fidyenin İbrahim tarafından
değil, bizzat Allah tarafından verildiği görülüyor.
Yani İsmail yerine fidyeyi veren, kurbanı
veren bizzat Allah’tır.” 6
İsmail’in kurban edilmeyi kabullenmesi; bir
tercihten ziyade, insan hayatının daha doğarken
ölüm bilincine kurban olacak şekilde
ortaya çıktığının dramatik bir ifadesidir. Her
insan ölüm bilincine erişir erişmez, kendisini
bu bilinç doğrultusunda ölüm denen gerçekliğe
sunulacak kurban olarak kavrar. Buna zıt
olarak koç, ölüm bilincine sahip olmadığı için
gerçekte başkasının yerine değil, sadece kendi
adına ölür.
Gerçek anlamda kurban olan koç değil,
İsmail’dir; İsmail’in temsil ettiği insanlardır.
İnsan ölürken, ölüm bilincini ikame eder,
ölüm bilincini somut olarak kendi varlığında
inşa eder. Bu nedenle insan için ölüm, aynı
anda hem bir yıkım, hem de bir inşadır. İnsan,
bilinç sahibi olmanın bedelini ölümüyle öder.
İşte bu bedel ya da ikame nedeniyle gerçek
kurban insanın kendisidir. 7
Hz. İsmail kurban edilmeyi kabullenmekle,
gerçek kurbanın insan olduğunu dramatik
bir şekilde bize göstermektedir. Koçun ölümü
ise, ölümün insan bilinci için ardına düşülmesi
gereken en gerçek bir işaret olduğunu ifşa
eder. Zira koç ölürken, İsmail’i ölümlü olmaktan
kurtarmamakta, aksine ölümün asla
bir başkasına devredilemezliğini açıkça sergilemektedir.
Daha açık deyişle, koçun ölümü
hayatın asla geri döndürülemezliğini yani
zamansallığını ortaya koyar. Asla geri dönüşü
olmayan bir yolda olmanın en radikal anlamı
ölüm esnasında ortaya çıkar. 8
Bu bağlamda İbrahim kıssasında İsmail’in,
Allah’a teslim olma arzusu ile kurban edilmeyi
kabullenmesi arasında kurulan yakın bağ,
geçekte insanın geri dönüşü olmayan bir yolda
ilerlemesinin, her zaman Allah’ın huzurunda
durmasıyla eş anlamlı olduğunu ima eder. İnsanın,
sahip olduğu ölüm bilincinin kurbanı
olarak yaşaması, geri dönüşü mümkün olmayan
bir yolda ilerlediğini fark etmesi, anılan
kıssada insanın, Allah’ın huzurunda hep aynı