uluslararası kurban sempozyumu

104
ULUSLARARASI KURBAN SEMPOZYUMU
nehirler, gece, gündüz ve hayvanlar…
Bunların bir kısmı, insanoğlunun kendisini
onun karşısında aciz hissettiği, bu acziyetin
giderek korkuya, korku tazime, tazimin takdise,
takdisin tapınmaya dönüştüğü varlıklardır.
Güneşe, aya, yıldızlara, denize, ırmağa tanrılık
yakıştırıp tapınan kadim kavimleri işte bu
bağlamda anmak gerek. Mesela eski mısırlıların
“güneş tanrısı”, Sümerlerin “ay tanrıçası”,
Urluların yıldızlara tapınmaları, Mısırlıların
Nil nehrine kutsallık yüklemeleri ilk elde akla
gelebilecek örnekler.
İcad edilmiş bu sahte kutsallıklar, tarihte çoğu
zaman cinayete dönüşebilmiştir. Mesela her
sene bakire bir kızın Nil’e kurban edilmesi
bunun örneklerinden sadece biridir.
Yine musahhar kılındığı buyurulan “gece”yi
ele alalım. Cahiliyye insanı geceyi bir tür “şer
ilahı” gibi tasavvur etmeye başlamıştı. Onlara
göre tüm belalar gece gelirdi. Kur’an, bu cahili
gece tasavvurunu yıkmak için geceye defalarca
yemin eder. Geceye yemin edilmesi, onun da
Allah’ın buyruğu altında olduğunu ifadeden
başka bir şey değildir.
Musahhar kılındığı buyurulan unsurlardan
yabani hayvanları temsilen kuşlar, evcilleri
temsilen de kurbanlık hayvanlar, insanın
minnet duygusuyla başlayan süreç sonunda
tanrılığa terfi ettiriliyordu. Tüm animist ve
pagan toplumlarda totemlerin ve kültlerin
birçoğunun vahşi veya evcil hayvanların sembolleri
olduğunu hatırlayalım.
Varlık Hiyerarşisi Bozulunca
İneğiniz Tanrınız Olur
Nuh suresinin 21-23. ayetlerinde anılan
beş puttan yeğus’un “arslan”, ye’uk’un “at”,
nesr’in “kartal” figürleri olduğunu Kelbi’nin
Kitabu’l-Asnam’ından öğreniyoruz. Bunlar
Beni Gatif’in, Hemedan’ın ve Himyerlilerin
putlarıydı.
Peki, ya Kureyş? Ya bölgenin en vazgeçilmez
hayvanı olan deve? Onu neden put olarak göremiyoruz?
Bu sorunun cevabı için Maide suresinin 103.
ayetini okumamız gerekecek:
“Ne bahîra ve sâibe, ne de vasîle ve hâm
Allah’ın emri değildir. Fakat hakikati inkarda
direnenler Allah’a iftira ediyorlar. Zira
onların çoğu kafalarını kullanmıyorlar.”
Cahiliyye insanı, üst üste beş kez doğuran deveye
bahira, adak deveye saibe, dişi ve erkek
birden doğuran koyuna vasile, dölünden on
batın yavru elde edilen erkek deveye ham adını
verirler, bunlara bir işaret koyup salıverirlerdi.
Binmezler, yemezler, sütünü içmezlerdi. Bir
tür minnet duygusuyla yapılan bu uygulama,
sahte bir kutsallık icadıydı. Bu sahte kutsallık
ve dindarlık gösterisi ekmeğin sahibine şükredecek
yerde ekmeğe şükretme şaşkınlığından
başka bir şey değildi. Bu yapılan hayvana da
eziyet idi. Çünkü o deve artık “Allah’ın devesi”
oluyor, ona ne yem ne de su veriyorlardı.
Aslında Semud kavminin helak kıssasında
merkezi bir yer işgal eden “deve”, bu kavmi
helake götüren sürecin temelinde varlık hiyerarşisini
ihlalin yattığını gösteriyordu. Bu deve
için Kur’an’da “Allah’ın devesi” tabiri kullanılır.
Aslında bu “Allah’ın beyti”, “Allah’ın
arzı” ibareleriyle aynıdır. Yani “kamu malı”nı
ifade eder. Onlar, muhtemelen önce varlık
hiyerarşisini bozan sahte bir kutsallık icat etmişler,
“kutsal” ilan ettikleri Allah’ın devesine
Allah’ın suyunu çok görmüşler, bu tasavvur
onları helake sürüklemişti.
Varlık hiyerarşisini bozmanın en tipik örneği
eski Mısır’dır.
Eski Mısır’da Apis kültü, Mısır dininde merkezi
bir yer işgal eder. Apis öküzü toprağı sürdüğü
için kutsaldır. Onun alt kategorisi olan
İnek (Hotor) ise Apis’in astı olan bir tanrıdır.