uluslararası kurban sempozyumu

Kurbanın Hikmeti
Kurban ibadetinin hikmeti, Kurban’ın amacını
açıklayan Kur’an’daki tek yer olan Hac
suresinin 36 ve 37. ayetlerinde mündemiç bulunmaktadır.
Kurban İbadetinin Hikmeti: Teshir Sırrı
“Hayvanların kurban edilmesine gelince; Biz
onu sizin için içerisinde nice hayırlar barındıran
Allah’ın simgelerinden biri olarak (ibadet)
kıldık: o halde, (ön ayaklarından biri
bağlanıp) sıra sıra diz çöktürülen hayvanları
kurban ederken* Allah’ın ismini anın; nihayet
onların yanı yere gelince; artık ondan siz
de yiyin, ihtiyacını belli eden ya da etmeyen
herkese de yedirin:
Bu böyledir; zira, Biz onları size musahhar
kılmışızdır; umulur ki şükredersiniz.
Onların ne etleri, ne de kanları Allah’a ulaşır;
fakat sizden O’na ulaşan yalnızca O’na
karşı gösterdiğiniz derin sorumluluk bilincidir.
Böylece, onları size musahhar kıldı ki,
size yol gösterdiğinden dolayı Allah’ın yüceliğini
layıkıyla takdir edesiniz; ve (sen Ey
Peygamber,) iyileri (O’nun rızasıyla) müjdele.”
(Hac, 36-37)
Bu ayetler Kurban’ın hikmetini onun eti ve kanı
gibi maddi unsurlarında değil, manevi boyutta
aramamız gerektiğini gösterir.
Bu iki ayette kurbanın hikmetini bulmamızı
kolaylaştıran iki ibare vardır: 36. ayetin sonunda
yer alan şu cümle: “Kezalike sahharnaha
lekum leallekum teşkurun”. Ve 37. ayetin
ortasında yer alan şu cümle: “Kezalike sahharaha
lekum”.
Teshir, insanın ekremiyyet sırrıdır ve yaratılmışlar
içindeki kerametini gösterir. Teshir
ayetlerindeki “lam”ın dilsel konumu gereği,
“İnsanın emrine amade kılınmayı” veya “İnsana
hizmet maksadıyla bir yasaya uygun yaratılmayı”
ifade eder. Ödünç bir kalıpla ifade
edersek: Bir şeyin insana musahhar kılınması,
onun üzerine Allah’ın “insanî hizmete mahsustur”
yazmasıdır. Kur’an’a göre: Nehirleri,
yıldızları, güneşi ve ayı, geceyi ve gündüzü,
denizleri, yerde ve gökte bulunan her şeyi,
kuşları ve bulutları musahhar kılmıştır. Kurban
edilen hayvanlar da musahhar kılınanlar
arasındadır. Kurban’ın hikmeti “kezalike” işaret
ismiyle “musahhar kıldığımızı beyan için
kurban kesilmesini teşri kıldık” zımni ifadesinde
yatmaktadır.
Teshir: Varlık Hiyerarşisi
Kur’an teshiri hatırlatmakla şirkin temel kaynaklarından
birini kurutmayı amaçlamıştır.
Zira Allah şirki kendisine zarar verdiği için
değil, insana zarar verdiği için yasaklamıştır.
Şirk özne olarak yaratılan insanın eşya karşısında
kendisini nesneleştirerek tüketmesidir.
Ve her şirk insanın ilahi yaratılış hiyerarşisindeki
yerini unutması sonucunda gerçekleşir.
Kur’an’daki teshir ile ilgili tüm uyarıların ortak
bir amacı vardı: Varlığın bir hiyerarşisi olduğu
ve insanın bu ilahi hiyerarşiye saygı göstermesinin
gerekliliği. İslam literatüründe varlık hiyerarşisine
“meratibu’l-vücud” adı verilir.
Varlığın bir hiyerarşiden yoksun olduğunu düşünmek,
tesadüfü Yaratıcı ilan etmekten başka
bir şey değil. Bu tür materyalist bir yaklaşımın
ahlaki nihilizmle sonuçlanması bir yana,
insanın kendi değerini-haddini bilmemesiyle,
dolayısıyla insanın ve insanlığın tükenişiyle
sonuçlanacağı bir hakikattir. Kur’an’ın, insanın
“ahseniyyet” ve “ekremiyyeti”nden söz etmesi,
lugavi açıdan tartışmasız bir biçimde ilahi
yaratışta bir meratibin varlığına delalet eder.
İnsan varlık hiyerarşisini her bozduğunda, başına
iş alır. Sahte kutsalların icadıyla sonuçlanan tüm
sapmaların temelinde varlık hiyerarşisine hürmetsizlik
yatar. Varlık hiyerarşisi, teshirin sırrıdır.
Musahhar kılındığı buyurulan unsurlara tek
tek bakalım: Yıldızlar, güneş, ay, okyanıslar,
103