uluslararası kurban sempozyumu

Bir Varoluş Düzeyi Olarak Kurban
mektir. Soru ile baş edelim derken şeytani bir
vesvesenin peşine de takılıp gitmemek, ama
aynı ölçüde masum soruları da vesvese diye
geçiştirmemek gerekiyor.
Kurbanın etinin değil insanların takvalarının
Allah’a ulaşacağının bildirilmesi, hayvan boğazlamayı
değil, aksine kurban konusundaki
şekilciliği nehyediyor. Diğer yandan verdiği
etten dolayı Allah’a cahilce minnet etmeyi
azarlayarak, kurbanın aynı zamanda toplumsal
bir işleve sahip kılınmasını düzenliyor.
Çünkü diğer dinlerin hepsinde Kurban eti
terk ediliyordu, insanların onu yemesi haramdı.
Eti zar zor bulan fakir toplumlar Allah’a
kurban olsun diye yiyemedikleri etleri ya çürümeye
terk ediyor veya yakıyorlardı.
Kevser Suresi’ndeki “v’enhar!” ifadesinin (yani
“kurban kes” olarak anlaşılan ifadenin) İmam
Huseyn’e işaret olduğu iddiası vardır ki, bu
ayetin lafzından hiçbir şekilde çıkarılamayacak
bir yorumdur bu. Ayetin çok açık olan kastını
Batınî bir îmâ ile tahsis etmek tam da çok
evrensel olması gereken Kurban sembolizmini
belli bir tarihe ve belli bir kişiye hasretmeyi gerektirecektir.
Oysa kurban sembolizminin evrenselliği,
yeri geldiğinde onu Hz. Hüseyin’e
de, yeri geldiğinde başka hayatlardaki trajedilere
de uyarlamaya engel değildir. Ama bir
kast-ı mahsusa ile Hz. Hüseyin’i işaret ettiği
düşünüldüğünde, işte o zaman “Kurban’ın İshaklaşması”
tehlikesi vardır.
Diğer yandan Allah’a ibadet ile kan dökerek
bir hayvanın canını almanın bir birine yakıştırılamadığı
çok samimi itirazlar dillendirilir
zaman zaman. Doğrusu bu meselede konu
daha da karışıktır. Bir defa Allah’ın insanlardan
istediği her şeyin arka planını, kastını
ve sonucunu insanın bütün boyutlarıyla her
zaman bilip bilemeyeceğine karar vermek
lazımdır. Çünkü Kurbanla ilgili soruların
önemli bir kısmı Allah’ın niyetlerine vakıf olmayı
gerektiriyor. Oysa teslimiyetin sınanma-
sı ve adı “imtihan” olan bir süreçte, insanın
birçok şeyi anlama şartı olmaksızın kendini
Allah’ın iradesine bırakması da vardır. Çoğu
yanını anlayamadığınız bir olayda tutarlılık
aramak nasıl bir şeydir?
İnsanların hayır bildiklerinde nice şer, şer bildiklerinde
nice hayır var olabilir ya! Kurban
ibadetinin bize kötü görünen yanlarında, bizim
göremeyeceğimiz nice iyiliklerin olduğuna
inanırsak birçok şey farklı görünür. Esasen,
dinin ortaya koyduğu ritüel veya ibadet kalıplarının
(habitus) mümin davranışları üzerinde
onların çoğunun hesaba katamadıkları, dönüp
onların düşünme tarzlarını belirleyen bir
etkisi vardır. Bu etkiler tabii ki karşılaştırmalı
analizlerle, psikolojik çözümlemelerle çalışılabilir,
ama bu düzeyde bile tamamına her
zaman vakıf olunamaz.
İbrahim, sınandığı imtihanda, aslında tenakuzun
en ağırıyla karşı karşıya kalmıştı ama bu
tenakuzu, sevgisiyle, teslimiyetiyle çözmüştü.
Tam da tenakuzu akıl yoluyla değil, gönül
yoluyla çözebildiği için, bunun adı sevgidir.
İbrahim o yüzden Halil’dir.
Diğer müminler ise çocuklarını değil, bir
hayvanı boğazlamakla (nahr) emr olunduklarında
bunun kendileri için illaki hayırlı bir
sonucu olduğuna Allah’a kayıtsız şartsız bir
itimatla inandıkları için İbrahim’in imtihanından
paylarına düşen mütevazı paya razı
olmuş olurlar.
Sadece kurbanda değil, bütün ibadetlerde ancak
gönülle giderilebilen bu aklî tenakuz vardır.
Sözlerimi bitirirken, hepinizi saygıyla selâmlıyorum.
149