uluslararası kurban sempozyumu

70
ULUSLARARASI KURBAN SEMPOZYUMU
yiyecek ve içecekler yanında kişinin, kendisini
tamamıyla dini yaşantıya adaması tarzındaki bir
asketisizm de kansız kurban geleneği içerinde
değerlendirilebilir. Örneğin gerek Budizmde,
gerek Caynizmde sıkı asketik kurallara dayalı
keşiş yaşamı bir çeşit kansız kurban törenidir.
Burada kendisini dine adayan kişi evlenmeden,
mal-mülk edinmeden, hatta elden geldiğince
yemeden, içmeden ve insanlarla irtibat kurmadan
kaçınır ve bu suretle kutsala yakınlaşmaya
ya da günahlardan arınarak kurtuluşa ulaşmaya
çalışır. Bu tarz bir yaşamı benimseyen kişiler,
insanlarca kutsal olarak kabul edilir. Zira kendisini
kutsala adamak, kutsiyetle iletişim kurma
açısından sıra dışılığın ifadesidir ve kutsal bir
davranıştır. Benzer geleneğe, kişilerin kendilerini
ve çocuklarını Tanrı’ya ya da kutsiyete adamaları
geleneğine diğer bazı dinsel geleneklerde
de rastlanılır. Örneğin Yahudi geleneğinde ilk
doğan çocuğun tapınağa adanması uygulamasında
da böylesi bir durum söz konusudur. Yahudiliğin
kutsal kitabı içerisindeki Tekvin’de
Hz. İbrahim’in ilk doğanını; oğlunu Tanrıya
bir kurban olarak takdim etmek istemesi ve
buna mukabil Tanrı’nın gönderdiği bir koçla
onu taltif etmesi bu bağlamdadır. Yahudi geleneği,
bugün de ilk doğan’ın kutsiyete adanması
geleneğini ‘pidyon’ adı verilen kefaret töreniyle
sürdürmektedirler.
Kansız kurban törenleri arasında bazen, kişinin
yalnızca bazı arzu ve isteklerini sınırlaması bağlamında
yaptığı uygulamalara da rastlanılır. Bu
bağlamda bazı dinlerde, insanların kendilerini
hadım etmeleri gibi adetler bulunmaktadır. Örneğin
kaynakların verdikleri bilgilere göre, Hıristiyanlık
öncesi Urfa’da (Edessa’da), tanrıça
Atargatis’e tapınan bazı erkeklerin tanrıça için
kendilerini hadım ettikleri anlatılır. Hıristiyan
olan kral Abgar’ın, halk arasında yaygın olan bu
adeti yasakladığı söylenir. 3
Kansız kurban töreni olarak sunulan şeyler arasında,
sahip olunan hayvanlardan ya da bitkisel
ürünlerden bir kısmının sunulması oldukça
yaygındır. Bunun yanında, kutsal sayılan içe-
ceklerin ve ateşle ilgili bazı ritüellerin de kurban
bağlamında değerlendirildiği dikkati çeker.
Örneğin Hinduizmde yemek takdimesi, ateş
ve kutsal içecek Haoma’nın kurban olarak sunulması
yaygındır (Michaels, 2004: 246-294).
Benzer kurban törenleri, Hindistan’da yaşayan
Parsiler arasında da bulunmaktadır (Bkn. Bausani,
2000, 59-60). Tekvin’de insanlık tarihindeki
ilk kurban töreni olarak, Adem’in iki oğlunun
Tanrı’ya yaptıkları takdimelerden söz edilir.
Hıristiyanlık ve İslam geleneklerinde de yer
verilen bu olayda, Hz. Adem’in oğullarından
çobanlıkla meşgul olan Habil, sürüsünden bir
hayvanı Tanrı’ya takdime olarak verirken, çiftçilik
yapan Kabil tahılından bir miktar sunar.
Tanrı’nın Habil’in takdimesini kabul ederken,
Kabil’inkini kabul etmemesi Kabil’in kardeşine
öfke duymasına yol açar ve sonunda Kabil,
Habil’i öldürür (Tekvin 4:1-8).
Çeşitli dini geleneklerde tapınılan ya da tazimde
bulunulan ilâhi varlıklara yönelik olarak,
tapınaklarda veya kült merkezlerinde yapılan
ayinlerde sunulan yiyecek ve içeceklerle giyecekler,
ziynet eşyaları ve benzeri şeyler, kansız
kurbanlar olarak değerlendirilir. Yahudi geleneğinde
kanlı kurbanın yanı sıra, tahıl sunusuna
da sıklıkla rastlanmaktaydı. Günümüzde ise
gerek kanlı kurbanın gerekse tahıl sunusunun
yerini duanın aldığı görülmektedir. Hıristiyanlıkta,
Evharist töreni bir çeşit kurban olarak kabul
edilir. Zira bu tören, kendisini insanların
günahlarından arınmaları için çarmıhta ölüme
feda eden İsa Mesih’e katılma ayinidir. Bu ayinde
yenilen ekmek İsa’nın etiyle, içilen şarap ise
İsa’nın kanıyla özdeşleştirilir. Bu törende yenilen
ekmek ile içilen şarabın nasıl İsa’nın etini
ve kanını ifade ettiği (yani bunların bizzat gerçek
olarak mı, yoksa sembolik olarak mı İsa’nın
etiyle kanını temsil ettiği) konusunda bazı görüş
farklılıkları olsa da genellikle Hıristiyanlar,
bu törende aslında İsa’nın çarmıhta bir kurban
kuzusu gibi kurban edilişini anmaktadırlar.
2. İnsan kurbanı
Çeşitli toplumlarda kanlı kurban törenlerinde