uluslararası kurban sempozyumu

72
ULUSLARARASI KURBAN SEMPOZYUMU
göre, Harranlıların bazıları yüce üstün gücün/
yaratıcının adına kurban sunmanın, kötü bir şey
ve talihsizlik olacağını düşünürlerdi; zira onların
düşüncesine göre, yüce Tanrı sadece önemli
işleri yürütür, sıradan işleri ise yeryüzünün yöneticiliğini
de kendilerine bıraktığı diğer aracı
varlıklara bırakırdı (İbn Nedim, Fihrist, 318).
Benzeri bir geleneğin cahiliye dönemi Arap putperestleri
arasında var olduğu da bilinmektedir.
Zira, onlar da üstün varlık olduğuna inandıkları
Allah’ın, doğrudan adını anmaz ve ona doğrudan
tazimde bulunmazlar; ancak bazı aracı kutsal
varlıklar yoluyla ona ulaşmaya çalışırlardı.
Özellikle putperest geleneklerde, kurban ibadetinin
genellikle tapınaklar ya da benzeri kutsal
mekânlarda kutsiyeti temsil eden semboller
önünde yapılmakta olduğu dikkati çekmektedir.
Kurbanın önemli bir amacı da günahlara keffaret
olmasıdır. Birçok dinsel gelenekte işlenen
günahların, suçların ya da manevi kirlenmelerin
karşılığı olarak kurban sunulur. Sunulan
kurban bazı dinlerde işlenen günahtan rahatsız
olan, öfkelenen ya da kızan Tanrı’nın ya da
tanrıların öfkesini dindirmek, onları yatıştırmak
amacına yöneliktir. Bazı inanç sistemlerinde ise
tanrısal varlıklara ya da ruhlara sunulan kurbanlar,
onların açlığını gidermeye ve böylelikle
onları memnun etmeye yöneliktir.
Kurbanın bir diğer amacı olarak ise şükretme
ön plâna çıkar. Birçok dinde kişiler, kendilerine
bahşedilen nimetlere teşekkür etmek amacıyla
kurban sunusunda bulunurlar. Örneğin, hasadın
ilk ürününün kutsal varlıklara sunulması ya
da kurban amacıyla kesilip veya toplanıp fakirlere
dağıtılması bu doğrultudadır.
Kurban törenleri, bazı kutsal hadiselerin anılması
ya da bazı önemli olayların hatırlanması
bağlamında da düzenlenir. Doğum, ölüm, evlilik,
önemli bir göreve gelme ya da atanma gibi
durumlarda kurban sunmaya yaygın şekilde
rastlanır. Atalar ve imparator kültünün yaygın
olduğu antik ve günümüz geleneklerinde atalarla
ilgili özel günlerde ya da imparatorların
doğum günleri ve benzeri zamanlarda kurban
sunma geleneğine rastlanmaktadır. Örneğin
Miladi ilk yüzyıllarda Anadolu, Makedonya,
Yunanistan ve benzeri bölgelerde, imparatorluk
kültünün oldukça yaygın olduğu ve imparatorların
doğum tarihleri ya da iktidara geliş yıldönümlerinin
kurbanlar ve benzeri törenlerle kutlandığı
bilinmektedir (Horsley, 1997: 20-22).
Bundan başka, kurban töreni ilâhi güçle birleşme,
sırlara vakıf olma, kutsiyete katılma, büyü ve
sihir amaçlarına yönelik olarak da düzenlenir.
Örneğin Hıristiaynlıktaki Evharist (ekmek-şarap
ayini) töreni, temelde İsa Mesih’e katılma ve
onunla birleşmeyi simgelemektedir. Hıristiyanlığın
en önemli şahsiyeti olan Pavlus’a göre, bu
sakramentte bölünüp yenilen ekmekle ve içilen
içkiyle Mesih’in kanına ve bedenine katılım sağlanmaktadır
(1 Korintliler 10: 16, 11: 23-25-29).
Zira -yukarıda da değindiğimiz gibi-, bu yemekte
yenilen ekmek Mesih’in bedenini, içilen içki
ise kanını temsil etmektedir. Evharist’in Pavlus
tarafından, günahlara kefaret olarak çarmıhta
kurban edildiğine (1 Korintliler 5:7) inanılan İsa
Mesih’in ölümü ritüeline katılma töreni olarak
algılandığı dikkat çekmektedir. Hıristiyanlığın
neşet ettiği dönemde, çeşitli sır dinlerinde de
kurban ritüelinin kutsalla birleşme amacına yönelik
olduğu görülmektedir. Pavlus döneminde,
Anadolu’da yaygın olan bir dinsel gelenek olan
ve özellikle Romalı askerler arasında yaygınlık
gösteren Mithra kültü ile yine o dönemde önemli
olan Attis kültünde, doğaüstü güç kazanmak,
tanrısal varlıkla birleşip bütünleşmek ya da Tanrı
cemaatine katılmak gibi nedenlerle, tanrısal
varlığı temsil eden varlığın (genellikle çeşitli
hayvanların) ritsel olarak kurban edilmesi ve etinin
yenilmesi törenleri vardır. Örneğin; kurtarıcı
tanrı Mithra’nın, yüce varlık Ahura Mazda’nın
ilk yaratığını sembolize eden boğayı kurban
etmesi mitosuna dayalı olarak, Mithra kültü
tapınaklarında boğa kurbanı törenleri düzenlenirdi.
Yine Mithra kültü bağlıları, kurtarıcı tanrı
Mithra’nın, Helios ve diğer tanrısal varlıklarla
birlikte katıldığı son yemeği kutlayan ekmekşarap
ayini düzenlerlerdi. Bu ayindeki şarabın,