uluslararası kurban sempozyumu

Din ve Dindarlık Tartışmları Arasında Kurban
nin toplumsal, siyasal ve gündelik hayattaki
etkileri alabildiğine azaltılmaya çalışıldı. Kuşkusuz
bu kasıtlı çabaların yanı sıra, sanayi toplumu
ve kentleşmenin doğal bir sonucu olarak
da dinin etkisini modernliğin ilk safhalarında
beklendiği gibi bir hayli azalttığı görülmüştür.
Oysa aynı modernliğin ileri safhalarında din,
belki eskisinden çok daha güçlü bir biçimde
toplumsal hayata geri dönmüştür. Kuşkusuz
sekülerleşme sürecinde, ilk gözden kaybolan
dini ritüellerden biri olarak kurbanın, yine
sekülerleşmenin bu ileri aşamalarında dinin,
geriye dönüp güçlenen diğer bütün kurumlardan
daha fazla güçlenmesi ilginç bir ironidir.
Sekülerleşme aşamasında kurban hem
ekonomik bir külfet olarak görülmüş, hem de
yeni medenilik kodları açısından biraz münasebetini
yitirmiştir. Oysa sekülerleşme özellikle
Müslüman dünyasında, Hıristiyan dünyasında
beklenen etkisini yapmamıştır. Belki
Batı dünyasında da dinlerin genel dönüşü söz
konusudur, ancak bu dönüş bir hayli değişik
bir dönüştür. Oysa İslâm, büyük ölçüde kendi
metinsel tutarlılığını da koruyarak, hatta daha
da pekiştirerek dönmektedir.
Buna rağmen, seküler bir temelde kurban belli
bir direnişle karşılaşmaktan uzak değildir.
Bu direniş, kurbanı toptan reddetme ile onu
rasyonalize ederek yozlaştırma arasında bir
yelpazeye dağılmaktadır. Örneğin, kurbanın
dini yönünü arka plâna iterek daha çok sosyal
faydalarına dikkat çekme temayülünde,
bunun bir ibadet olduğu için değil, topluma
sağladığı faydaların önemine binaen uygulanması
gereken iyi bir davranış olarak sunulmaya
çalışılması söz konusudur. Bunu, yukarıda
değindiğimiz kurbana çok sıklıkla bulaşabilen
pazarlıkçı zihniyetin bir türevi olarak görmek
mümkündür. Bu, İslâm’ın bir davranışı onaylıyor
veya emrediyorsa onu yapmanın Müslümanlar
için ibadet olduğu gerçeğini göz ardı
eder. Kuşkusuz, ibadetlerin aynı zamanda
kişiyi olgunlaştıran, toplumu güçlendiren,
sağlık ve sıhhat bahşeden tarafları da vardır.
Müslüman, emir ve teklifleri ibadet maksadıyla
yapar, onun diğer ürünlerinden dolayısıyla
istifade eder. Yoksa, bazı dünyevi faydaları
elde etmek için bu davranışları yaparak ibadet
etmiş olmaz. Çünkü niyet esastır.
Rasyonellik veya hayvanseverlik adına, kurban
olarak hayvan kesmek yerine onu sembolize
edecek daha masum bir ritüel geliştirilebilir,
diyorlar. Baş tarafta da belirtildiği gibi kurban
sembolik bir ibadettir. İnsanın kendisi için en
kıymetli varlığını, Allah yolunda feda etmesini
sembolize eder. Bunun bir başka sembolle
ifadesi sembolün sembolü olur. Her şeyi en iyi
bilen Allah, bizden gerçek kurban yerine hayvan
kurban etmemizi istemiştir. Örneğin kasaptan
et alınıp dağıtılması, kurban bedelinin
ya ihtiyaç sahiplerine ya da hayır kurumlarına
bağışlanması gibi teklifler, İslâm dini hakkında
bilgi sahibi olmayanların sunabileceği
teklifler olabilir. Kurban sadece insanın cebindeki
bir miktar parayı bu yolla kullanması
değildir. Kişinin ruhi olgunluğuna katkısı
olan farklı bir ibadettir. Onun yerini sadece
kendisi doldurur.
Özünü Kaybetmiş ve İçi Boşaltılmış
Bir Kurban Anlayışı
Müslümanlar ibadetlerine değer vermelidir.
İbadeti alışkanlık olmaktan çıkarmalıdır.
Alışkanlıklar şuurlu bir tercih sonucu yerine
getirilmediklerinden ibadet kıymeti kazanamazlar.
Bütün ibadetler gibi kurban ibadeti
de niçin yapıldığı ve nasıl yapılması gerektiği
konusunda bilgi ve duyarlık gerektirir. Zaten
ibadetleri anlamlı kılan niyet ve kasıtlardır.
Bu konuda bazı zaafların yaşandığı gözlemlenmektedir.
Bunların belli başlıları şöyle sıralanabilir:
Müslüman’ı bekleyen en büyük tehlike riya
ve gösteriştir. Çünkü bunlar içinde gizli şirk
taşırlar. Maddi durumu iyi olan birinin birden
163