uluslararası kurban sempozyumu

Dinlerde Tanrıya Yakınlaşma Aracı Olarak Kurban
rihte, Yahudi geleneğinde çeşitli vesilelerle yapılan
kurban sunularının önemli rol oynadığı
bilinmektedir. Bet Amikdaş olarak adlandırılan,
Kudüs’teki tapınağın MS 70’te yıkılışına kadar,
kanlı kurban törenleri yoğun şekilde icra edilmiş,
tapınağın yıkılışı sonrası kanlı kurbanın yerini
önemli ölçüde dua almıştır. Mabette yapılan
kurban sunuları, başlıca 4 gruba ayrılmaktaydı.
Bunlardan yakma kurbanını ifade eden ‘ola’
doğum, belirli hastalıklar ve benzeri durumlar
sonrası ifa edilirken, kesilerek belirli organları
yakılan ve diğer etleri yenilerek tüketilen “şelamim”
genelde barış ve esenlik amacıyla, ‘hatat’
ve ‘aşam’ diye anılan kurbanlar ise günahlara
kefaret ve suçların bağışlanması amacıyla sunulurdu
(Basalel, 2001, 2:340-341). Kefaret, şükran,
günahların affı ve benzeri birçok amaçla
Yahudilerce tapınakta sunulan kurbanların etleri,
duruma göre ya töreni idare eden kohenlerce
ya da kurbanı sunan kişilerce tüketilirdi. Fakat
etlerin, elden geldiğince kısa zamanda bitirilmesine
çalışılırdı. Yahudi geleneğinde, tapınaklarda
çeşitli şekillerde yapılan kurban sunuları o
kadar yaygın bir hâl almıştır ki, Hıristiyanlığın
başlangıç dönemlerinde Nasuralar ve Esseniler
gibi Yahudilik içerisinden neşet eden bazı mezhepler,
Yahudilerin kanlı kurban törenlerine
çeşitli eleştiriler getirmişlerdir (Bkn. Epiphanius,
Panarion, I:43). Tapınakta sunulan kurbanların,
özellikle de Fısıh (Passover) bayramında
kesilen kuzunun kanları tapınağın kapılarına ve
bazı bölümlerine serpilirdi (Maimaonides, The
Guide for the Perplexed, 359). Tapınakta bulunan
sunak taşı kurban seremonilerinde önemli
bir işlev görürdü.
Tapınakta sunulan kurbanlardan başka, Yahudi
geleneğinde günahların defedilmesi amacıyla
sunulan ‘kaparot’ denilen bir uygulama da dikkati
çekmektedir. Yom Kipur öncesi, bir kümes
hayvanı kesilerek fakirlere verilir ve bununla
günahkâr kişinin, günahlarının o hayvana geçtiğine
inanılırdı.
Yahudi geleneğinde kanlı kurban törenlerinde
sunulan hayvanlar, 3 gruptan oluşmaktaydı.
Tevratta Tanrı’ya yapılacak takdimelerin sığırdan,
küçükbaş hayvanlardan ve kanatlı hayvanlardan
olması istenir (Levililer 1:2). Bu bağlamda
Yahudiler kurban ibadetlerinde sığır, erkek
ve dişi koyun, erkek keçi, güvercin ve kumru
takdimesinde bulunurlardı; ayrıca günahlarından
arınmak ve sadaka amacıyla horoz da kurban
ederlerdi.
Hz. İsa’nın yaşadığı dönemde, Yahudi restorasyon
eskatolojisinde tövbe oldukça önemli bir
fenomen olarak algılanmaktaydı. Bu bağlamda
bir tövbe ritüeli olarak, kurbana önemli bir yer
verilmekteydi. Hıristiyan geleneğine göre her ne
kadar İsa Mesih, Yahudi restorasyon eskatolojisi
geleneğini sürdürse de öğretilerinde, bu geleneğin
bir yönü olan bütün İsrail’in kurban sunarak
ve yasaya bağlı kalarak tövbe etmesi gereksinimini
vurgulamadı. Ayrıca o, bütün kötüleri ya
da günahkârları -davetine olumlu cevap vermek
suretiyle- yaklaşan Tanrı krallığına dahil etmeyi
vaat etti. İsa Mesih’in günahkârlara tövbe gerekmeksizin,
yani kurban sunmaksızın ve hukuka
bağlanmaksızın kurtuluş vaat etmesi, zamanın
Yahudileri için kabul edilemez bir şey olarak algılandı
(Sanders, 1995: 58–59).
Dönemin benzeri diğer bazı akımları gibi, Yahudilikteki
kanlı kurban törenine karşı çıkan
Hıristiyanlık, Yeni Ahit geleneğinde çarmıh
öğretisi ve İsa’nın Son Yemeği bağlamında kurban
ritüelini yeniden yorumlamıştır. Yeni Ahit
metinlerinde, Pavlus’un yaşamına ilişkin bazı
kurban hadiselerinden bahsedilir. Örneğin,
misyon amacıyla Listra’ya gelen Barnaba ile
Pavlus’un faaliyetleri ve gösterdikleri olağanüstülükler
karşılığında, halkın kurban takdimesinde
bulunmasına değinilir. Buna göre Listralı
halk, Pavlus’la Barnaba’yı kendi yerel inançlarına
ait tanrılar panteonundaki Zeus-Hermes
ikilisine benzeterek Barnaba’yı Zeus, Pavlus’u
ise Hermes’le özdeşleştirirler ve Zeus rahipleri
onlar için kurban olarak sunulmak üzere
boğalar ve çelenkler getirirler (Resullerin İşleri
14:11-13). Bir başka rivayette de bizzat Pavlus
tarafından tapınakta yapılan kurban sunusuna
67