uluslararası kurban sempozyumu

Kurban ve Ekonomi
Hepinizi saygıyla selâmlıyorum.
Kurban, sembolik düzeyde çok
trajik bir olay. Trajedi, derin iki
duygunun çatışmasıyla ortaya çıkar. Bir yanda
yaşlı bir insanın oğluna duyduğu bağ, sevgi,
diğer yanda, Allah’a olan imanı. Bu iki duygu
çakışıyor. Bu durumda ya ortaya bir dram çıkacak,
yani baba, oğlunu kesecek, kan akacak;
ya da mutlu bir son olacak. Biliyoruz ki, Allah
ın yardımı sayesinde mutlu bir son ortaya
çıkıyor. Bu olayı içinde yaşadığımız kapitalist
ekonominin mantığıyla irtibatlandırmaya çalışacağım.
19. yy’ın önemli düşünürlerinden Kierkegaart,
“Korku ve Titreme” isimli eserinde, bir kadına
duyduğu aşk ile Allah’a duyduğu aşkı işlemekte
ve bu çelişkisini anlatmaktadır. O eserinde
şu fikre varıyor. Modern dünya, sadece
ticaret dünyasında değil, fikirler dünyasında
da düzenli bir temizlik harekâtı örgütlemiştir.
Modern dünya, ticaret alanını değil, fikirler
alanını da ciddi anlamda dönüştürmüştür.
Bana göre bu temizlik harekâtının fikirsel boyutu
18. yy’da şekillenmiştir. 18. yüzyılın ilk
çeyreğindeki ‘Arılar Harekâtı’ isimli eserle,
son çeyreğinde yazılan, Adam Smith’in ‘Ulusların
Zenginliği’ isimli eseri, bu harekâtın başını
ve sonunu temsil ederler.
Arılar meselinin mesajı şudur: Dinler ve top-
Kurban ve
Ekonomi
Dr. Mustafa ÖZEL
Fatih Üniversitesi IIBF Öğretim Üyesi / Yazar
lum felsefeleri insanı terbiye etmeye çalışırlar.
İnsanın hem iyi hasletleri hem de kötü yönleri
vardır. İkisine de meyil vardır insanlarda.
Dinler bu kötü yönleri gidermeye, yok etmeye,
terbiye etmeye, iyi yönleri de yüceltmeye
odaklıdırlar. Medeniyet, ilerleme dediğimiz
olgu, insanoğlunun bu kötü hasletlerinin neticesidir.
Yani hırs olmasaydı, tamah olmasaydı,
ilerleme dediğimiz bu olgu ortaya çıkmayacaktı.
Dolayısıyla dinlerin bu yaklaşımını
çok da ciddiye almamak lazım. Daha doğrusu
bunu aşmak, dönüştürmek lazım. Bu düşünceler,
Adam Smith ile teorik bir çerçeveye
büründürüldü. İlginçtir, Adam Smith de üniversitede
ahlâk hocasıdır. 1759’da yayınladığı
ilk kitabının adı, ‘Ahlâki Duygular’ teorisidir.
Kitabın temel meselesi de, “Başkasını nasıl
187