uluslararası kurban sempozyumu

66
ULUSLARARASI KURBAN SEMPOZYUMU
mektedir. Yine kurban kişinin kutsiyetle irtibat
kurmasını, kutsala özgü gizli bilgiye/bilgilere
ulaşmasını, kutsal alanla iletişim kurarak, normal
insanlar için sıra dışı olan güç ve yetiler elde
etmesini de ifade etmektedir. Kurban ibadetinin
özünde kutsiyet için bir fedakârlıkta bulunma,
değerli bir şeyden ya da şeylerden kutsal için
vazgeçme gibi bir amaç da dikkati çeker.
Her inanç sisteminin kurban ile ilişkili ayin ve
ibadetleri incelendiğinde, bunların her birinin
ilgili dinin karakteristik özellikleriyle uyum
içinde olduğu görülür. Örneğin vejetaryen geleneğe
dayalı dinlerde, kanlı kurban yerine kansız
kurban olarak adlandırılan sunular, takdimeler,
asketisizm, riyazet ve benzeri hususlar ön plâna
çıkarken, bazı sır dinlerinde tanrısal varlığı ya
da kutsiyeti temsil eden canlıların kesilip yenmesi
törenleri dikkati çeker.
1. Dinlerde Kurban Çeşitleri
Dini geleneklerde yer verilen kurban sunularını
farklı açılardan, çeşitli sınıflamalara tabi tutmak
mümkündür. 1 Birçok kurban töreninde, kan
akıtılması yanında kurban olarak sunulan canlının
yaşamının sonlandırılması söz konusudur.
Çoğu zaman kurbanla kan arasında, doğrudan
bir ilişki görülür. Bu gelenek, kanla ilgili
inançlarla yakından ilgili olmalıdır. Zira kan,
birçok gelenekte hayat sıvısı olarak adlandırılmakta
ve canlının yaşamının ana unsuru olarak
görülmektedir. Özellikle kanın hayat unsuru
olarak algılanmasına dayalı kurban töreninde,
kan akıtılması hayatın Tanrı’ya sunulmasını
temsil etmektedir. Zira hayatı veren ve hayata
egemen olan kutsal güce (Tanrı’ya, tanrılara ya
da benzeri kutsal varlıklara) sunulabilecek en
güzel takdime hayatın ta kendisidir. Kurbanda,
canlı yaşamının sona erdirilmesinde de böylesi
bir anlamın olduğu söylenebilir. Bundan başka
özellikle pagan geleneklerde görüldüğü gibi hayatla
yakından ilişkili olan bu sıvı, bazen tanrıların
yiyeceği ya da içeceği olarak da değerlendirilmektedir
(Smith, 1894:233-234).
Kurban ibadetinde önemli yer tutan, kan akı-
tılması ve kurbanın hayatının sonlandırılması
bağlamında dinlerde kurban ibadetini ‘kanlı
kurban’ ve ‘kansız kurban’ şeklinde, genel anlamda
iki kategoride ele almak mümkündür.
Kanlı kurban, kurban amacıyla sunulan hayvan
ve insan gibi varlıkların yaşamlarının, bir şekilde
sonlandırılmasına ya da kanlarının akıtılmasına
yönelik törenleri içerir. Kutsal varlıklara kurban
olarak sunulan kanlı kurbanlar kesilmek, yakılmak
veya kısmen kanını akıtmak tarzında olabilir.
Kansız kurban ise yiyecek, içecek, bitki, tahıl,
tütsü, süs ve mücevherat gibi nesneleri kapsar.
Ayrıca kurban, kutsala tapınan ya da onunla irtibat
kurmaya çalışan kişinin, kendi vücudundan
bazı organları kesmesi ya da işlevsiz bırakması
yanında kişinin, kendisini Tanrı hizmetine
adanması gibi durumları ya da kişisel arzu ve
ihtiraslarını sınırlaması şeklinde de olabilir.
Başta yaygın dünya dinleri olmak üzere, birçok
inanç sistemi ibadetleri arasında kanlı kurban
törenlerine yer verir. Kanlı kurban törenlerinin
en yaygın şekli, kurban olarak sunulacak olan
hayvanın usulüne uygun şekilde kesilerek öldürülmesidir.
Bir hayvanın kesilip öldürülmesi
şeklinde yapılan kurban ibadetine, geçmişten günümüze
birçok inanç sisteminde rastlanır. Antik
dönemde, hangi dinsel geleneğe bağlı olurlarsa
olsunlar, Sami kavimlerin hemen hepsinde buna
yer verilmektedir. 2 Tarihsel süreçte, Hinduizmde
de kanlı kurban törenlerine yer verilmiş ve çeşitli
hayvanlar kurban olarak sunulmuştur. Hiçbir
canlıyı incitmeme şeklinde özetlenebilecek olan,
Ahimsa ilkesine rağmen bazı hayvanların nasıl
kurban olarak sunulabildiği bir problem olarak
dursa da, Hindulara göre kurbanın ölüp yok olma
değil, aynı zamanda hayata yeniden başlamanın
yolu olarak görülmesi kurban törenlerinin temel
çerçevesini oluşturmuştur (Michaels, 2004: 153).
Çin ve Japon dinsel geleneklerinde de özellikle,
atalar kültü bağlamında kanlı kurban törenlerine
yer verilmiştir.
İslâm’daki kurban ibadetine benzer uygulamalara
Yahudilik, Mecusilik ve Sabiilik gibi diğer
Ortadoğu dinlerinde de rastlanır. Örneğin ta-