ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008 233değerlendirmenin belirleyici replikleri, ister istemez her dönemin kendine hasoluşan toplumsal tabakaların alt sınıflarını, umuda yoğunlaştıran historisizmeyönelttiğini göstermektedir.Ali zâlimlere feryat demektirAli mazlumlara imdat demektirZülfikâr tutarken kükreyen AliÖksüzü okşarken titreyen Ali 1Duyarlılığını üzerinde hissetmeyen paralel Nusayrîlik, kendisini dindaşlarınınvicdanlarından soyutlanmış hissetmektedir. Bu durumda, historisizme geçişiaşamalı olarak kısaca belirtmek gerekirse birinci safha; Halife Osman’ın katlindenAli-Muaviye çekişmesine kadar olan süre (Nusayrîliğin hazırlık safhası), ikincisafha; Ali kültünün oluşumuyla birlikte, Fars Şiasına tepki olarak gelişen, aynızamanda hizbin entelektüel kökü olan ve "Arap" kimlikli Alevîliği protestonunucuna taşıyan Muhammed bin Nusayr’ın protestolu sözcülüğünde, kelâmîfarklılaşmayla vuzuha kavuşan heterodoks oluşum(Nusayrîlik dönemi), üçüncüsafha ise; izolasyon neticesinde oluşan İslam dışı senkretist karakterli, halkhareketi şeklinde kendiliğinden oluşan ve fakat organize olmayan historisizmdönemidir. Gerçekte historisizm dönemi, belli bir döneme ait olmayıp, Arapetnisitesinin varlığıyla birlikte başlamakta, zaman içinde ve zamanın inisiyatifindedöneminin olumlu veya olumsuz sosyo-konjonktürel teamüllerine göre keyfiyetyansıtmaktadır. Historisizmin gerekçeli nedeni; emperyal Nusayrîliği protestoederek, pasif direniş hareketleriyle güçlenmeye çalışan saf dışı bırakılmış birtoplumun, kurtuluş için İslam-öncesi döneme ait köklerde kimlik bulmaya çalışantasarımının yönlendirdiği şuurlu idealizmidir. Protestoyu güçlendiren temeldinamizm; kozmopolit akide hücrelerinin spesifik veçhe kazandırdığı ideolojikaykırılık ya da kopma ekseninde belirginleşen iradî farklılaşma eğilimidir. Ne kibu yargıda, olumsuzluk ifade eden tutumlar daha baskındır. Buna göre, aynıkültürü taşıyan ve dili konuşan etnisitede, hatta ailelerde bile merkez kült Aliolmakla birlikte, detaysal formlarla ilgili ana kültü tecrübe etmede farklı algılara vehissedişlere rastlamak şaşırtıcı değildir. Değişim süreci öyle akışkandır ki, her an,her saniye ve fakat birbirlerinin inançlarından haberi olmayan farklı bireylerdenfarklı akidevî duygu ve düşünceler sadır olabilmektedir. Ancak, bu çalışmadaüzerinde durmak ve bu istikametteki verileri güncelleştirmek istediğimiz konu,Nusayrî habitatın toplumsal tabakalaşmasında en altlarda yer alan, –kenditabirleriyle–mağdurların kompleks inanç tasavvurlarıyla doğrudan bağlantılı vefakat senkretik sembollerle değer yüklenmiş İslam-öncesi dönemine ait pagan1Ali Rıza SABİRÎ, 1001 Hadis Işığında İmam Ali, Çev. Musa AYDIN, Kevser Yayınları, İstanbul,1.Basım, 2004, s.7-8