ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008 51Mekke’nin fetihine ise 17, 18, 19 Ramazan veya Ramazan’ın bitimine 17 veya 19gün kala şeklinde beş tarih verilmiştir. “Ramazan’ın bitimine 17 veya 19 günkala”; yani Ramazan ayı 29 gün çekmiş ise 10 veya 12 Ramazan, 30 gün çekmiş ise11 veya 13 Ramazan’da demektir bunlara aşağıda temas edilecektir.Öyleyse metninin tarih ihtiva eden ilk kısmındaki teârüzden dolayı bu hadîsinbir parçası, -râvî veya râvilerin birbirine muhalif olarak rivâyet ettikleri vearalarında tercîh imkanı bulunmayan hadîs anlamına- muzdarib kabuledilmelidir. Muztarib hadîs, muztarib fi’s-sened ve muztarib fi’l-metn diye ikiyeayrılır. Dikkat edilirse bu rivâyette ıztırab hadîsin metninin tamamında değil ilkkısmında mevcuttur. Muztarib hadîsler, –mevzû değil- zayıf sayılır. 1Bu rivâyetlerde birbirine muhalif tarihler, başka râvilerin rivâyetlerine deyansımıştır. Şöyle ki:1- İbn Abbâs ve Zührî’den, Mekke’nin 13 Ramazân’da 2 fethedildiği rivâyetedilmiştir. Beyhakî’ye göre, İbn Abbâs’a atfedilen “13 Ramazân” ifadesi aslında biridrac ve vehimdir ve Zührî’nin sözüdür. 3“13 Ramazan” tarihi Vâkıdî tarafından hem Mekke’ye gazve yapılan tarih; yanimuhtemelen Medine’den çıkış tarihi olarak -el-Megâzî’nin girişindeki listede 4kaydedilir –ki bu Belâzürî tarafından da tekrarlanır 5 - hem Zührî’ye atfen fetihtarihi olarak verilir. 6 Mekke’nin fethi ile ilgili metinde verdiği ve yukarıdakaydettiğimiz aykırı bir şekilde- Vâkıdî ve Belâzürî, “13 Ramazân” tarihini,Medine’den çıkış tarihi olarak verirler.İbn Sa’d’ın el-Hakem’den naklettiği rivâyete göre, Resûlullah (as) Mekke’ninfethi için 6 Ramazân’da Medine’den hareket etti. Yolculuk 7 gün sürdü. Mekke’de15 gün شهر)‏ ‏(نصف ikamet etti. Yolculuk ve Mekke’deki ikameti esnasında namazlarıkasr ederek kılıyordu. 7 Bu rivâyete göre de Mekke 13 Ramazan’da fethedilmiştir.2- Diğer taraftan “Ramazan’ın bitimine 13 gece kala” 8 Mekke’nin fethedildiği deZührî’den rivâyet edilmiştir. Buna göre fetih, şayet ay 29 çekmişse 16 Ramazan’da,30 çekmişse 17 Ramazan’da olmuştur ki bu tarihler –yukarıda temas edilen- Ebû1Muztarib hadîs için bkz. A. Aydınlı, Hadîs Istılahları, s. 123-124.2Ebû İshâk el-Fezârî, s. 290; Abdürrezzâk, V,374; Müslim, “Siyâm”, 15/1113. Bazı âlimler, 2 Ramazan’dayola çıkıldığı, 13 Ramazan’da Mekke’nin fethedildiği rivâyetine dayanarak yolculuğun 11 günsürdüğünü kaydetmişlerdir. Bkz. İbn Kesîr, III,541-542; Muhammed b. Abdillah et-Tebrîzî, Mişkâtü’l-Mesâbîh (CD: Şâmile), VII,13.3Beyhakî, V,22,23.4Vâkıdî, I,6.5Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Yahya b. Câbir el- Belâzürî (ö. 279/892), Ensâbü’l-Eşrâf, thk. Süheyl Zekkar -Riyaz Zerkeli, Beyrut 1996, I,449.6Vâkıdî, III,889.7İbn Sa’d, II,143.8Beyhakî, V,24.