ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

90Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008Talha b. Ubeydullah, Ammar b. Yasir, Zübeyr b. Avvam, Abdullah b. Abbas,Ubeydullah b. Ömer, Abdullah b. Amr b. As gibi sahabiler de rol almışlardı. 1 Sözüedilen ve edilmeyen bir çok sahabenin rol ve yer aldığı böylesi olaylar, onların daraviliğin vasfıyla ilgili olarak kişisel saygınlık ve olgunluklarının za’fa uğradığını,bunun sonucu siyasi amaç uğruna sapmalar yaşadıklarını, böylece de bir ravi içinolmazsa olmaz şartlardan olan güvenirlilik vasfının tespitinin zorlaştığıgörülmektedir.Bu durumda Ehl-i Sünnet ulemasının üzerinde icma ettiği söz konusu adalet,sahabenin tümü için değil, çoğunluğu için geçerli olmalıdır. Onların adaletine delilteşkil eden şey, Allah ve Resülü’nün onlar hakkında övgüsünü içeren naslardır. 2Fakat naslardaki bu övgü sahabeyi özel olarak değil, genel ve kurumsal olarak elealmaktadır. Yüce Allah’ın değişmez sünnetine (sünnetüllah’a) tabi kimseler olarakelbette onlar da hem karakter, hem kabiliyet hem de ilim, anlayış, adalet vb.donanımlar itibariyle farklı kimselerdir. Yaratılışlarındaki bu farklılık onların amelve icraatlarına da yansımaktadır. Bu bakımdan Allah’a ve Resülüne imanedenlerin hepsi aynı derecede değildir. Yüce Allah’ın Nebileri arasında birbirlerineüstünlük farkı olduğu gibi, sahabiler arasında da iman ve din açısından farklılıklarvardır. Bu zaviyeden, rivayetlerinin araştırılmasında onları diğer ravilerle eşitgören birtakım İslam alimleri, Allah’ın bir kimseden razı olmasının kişinin oandaki bir faaliyetinden dolayı olduğu; gelecekte yapacaklarından dolayı olmadığıkanaatindedirler. Yüce Allah’ın ve Resülüllah’ın (s) birtakım ayet ve hadislerdeonların iman değerleri ve faziletlerinden övgüsünün bir kısmı mevzi ve özel olup,kişi ya da kişilerin o andaki faaliyet ve fonksiyonlarıyla ilgilidir; bir kısmı da, birnesil olarak sahabeyi öne çıkarması, o zamanlardaki faaliyatlerine vefonksiyonlarına istinadendir. 3Bu anlayışın aksine bir çok Ehl-i Sünnet alimi ise, sahabeyi öven ayet vehadislere dayalı olarak günah işlemenin hiçbir sahabiyi sahabiliktençıkarmayacağını ve tüm sahabilerin adil olduğunu, onlara adaletsizlik isnatetmenin hakaret ve büyük günah olduğu ve hatta ne olursa olsun aralarındakiihtilafları gidermede, problemleri çözmede onların her birisinin bir müctehitolduğunu, ictihatlarında hata etseler bile bir sevap kazandıklarını iddia etmektelerve onları hadis rivayeti yönünden cerh ve ta’dile tabi tutmaya gerekgörmemektedirler. 4 Ancak şunu bilmelidir ki, sahabi olsun ya da olmasın, Allah’ınemirleri ve yasaklarının istisnasız her mü’min ve her Müslüman için olduğunu1Hz. Ali, Sıffin savaşı öncesinde kendi taraftarları ve askerlerine hitaben,“Küfrün önderlerine karşısavaşın; çünkü onlar, yeminleri olmayan adamlardır. Umulur ki küfre son verirler.” (Tevbe, 9/12) ayetiniokuyarak ateşli bir konuşma yapmıştı. Bkz. Demircan, 113- 1302Yıldız, A. s. 15- 20.3İbn Abdilber, I, 2, 3.4Bağdadi, 48-49; İbn Salah, Ulumu’l-Hadis, 294- 295; İbn Kesir, el-Baisü’l-hasis, 135; Suyuti, Tedribü’r-ravi,II, 214; Koçyiğit, Hadis Tarihi, 82; Aşık, Nevzat, Sahabe ve Hadis Rivayetleri, 292-293.