ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008 249uyumlu duygu ve düşüncelerde pozitif değerler taşıyabilmektedirler. Buna görehatları düzgün perspektif boyutları göz alıcı harfleri totem olarak benimseyenbireyler, her ne kadar uyumlu ve ideal karakterler yansıtmış olsalar da, aslındagöründükleri gibi olmayıp, negatif tutumları gizleyebilen, fakat gerektiğinde dışavurmaktan çekinmeyen sinsi nitelikte kişilikler olarak kabul edilmektedirler. Butür kişilik yapısında olanlar, geliştirdikleri esnek ve fakat katı benlik stratejisisayesinde insanlara her an zarar vermeye yatkın kimselerdirler. Buna mukabil,asimetrik harfleri totem olarak kabul eden kişilikler, görece negatif karakterli olarakgörülseler ya da öyle oldukları düşünülseler de, onların bu durumları geçicidir;onlar asıllarına rücûda pozitif değerli karakterleri yaşamada ve yaşatmadakararlıdırlar. Gerçekte bu anlayış, ideal beklentilere kimi zaman cevap vermeyen,kimi zaman istekleri karşılıksız bırakan hayatın ritmini, aykırılıklarla tepkiselleşenprotestolar muvacehesinde ve iyimserliklerle belirginleşen pozitif umutlar ya dabeklentiler doğrultusunda canlı tutmaya çalışmaktır.Belirli ve sabit bir ritüel zorunluluk olmadıkça insanlar, bir takım gerçeklerleihtiyaç duydukları tapınma objelerini ve inayet sembollerini kendi spesifik ruhsalrefleksleriyle geliştirmektedirler. Bu durum, doğal olarak Nusayrî topluluklardada görülmektedir. Gerek menseklerde ve gerekse takdis ayinlerinde olsun,Nusayrîlerde göze çarpan husus, amelî ya da nazarî teşbihler, mecazlar, referanslarve bâtınî figürler, daha ziyade Hıristiyanlıkla ilgili izler taşımaktadır. Bu nedenleolsa gerek, Nusayrîlerin Haçlıların çocukları olduğunu iddia ederek onlarıHıristiyan olarak görenler de mevcuttur. 34 Tüm bu karmaşık tutumların yanı sıra,bilhassa marjinal Nusayrîlikte, Bâtınîliğin, Budizmin ve ilkel dinler diyenitelendirilen Animizmin, Natüralizmin izlerine rastlandığı gibi, Arap cahiliyedöneminden kalma pagan etkiler de görülebilmektedir. Her ne kadar konu ile ilgilibir kısım araştırmalar, Nusayrîliğin "hulûl" akidesi gibi bir inancı olmadığınıbelirtiyorlarsa da, araştırma alanımızdaki yaptığımız çalışmalarda bunun böyleolmadığı, aksine baskın sembollerle bu inancın takdis edildiği tespit edilmiştir.Ayrıca, Hak-Muhammed-Ali şeklinde, zâhirde üçlü bir görünüm arz eden, ama gerçekteyalnız Hz. Ali’nin temel oluşturduğu, eski hulûl inançları içine çok rahat bir biçimdeyerleşen ulûhiyet telakkisini Kalenderîlerin doktrinine ekledi. 35 Şeklindeki ulûhiyetanlayışının, diğer göreli heterodoks gruplara intikalini belgeleyen niteliktekiaçıklaması, görüşümüzü teyit eder mahiyette olduğu anlaşılmaktadır.Paralel Nusayrîliğin görüntülerinde yer alan nazarî ve pratik tecrübenin altbaşlıklarıyla ilgili verilen anlatımları şu şekilde değerlendirebiliriz: Bir Nusayrî,akidevî ve amelî olarak ne kadar çok sapma gösterirse göstersin ve Nusayrî34H. Reşit TANKUT, Nusayrîlik ve Nusayrîler Hakkında, s.22.35A. Yaşar OCAK, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik KALENDERÎLER, Türk TarihKurumu Yayınları, Ankara, 1992, s. 158.