ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008 67Benzer değerlendirmeleri Macit Fahri’de görebiliriz. Macit Fahri, İbn Rüşd’ünTelhîs’inin birçok konuda Fârâbî’nin el-Medine’sinden daha üstün olduğunusöylemektedir. Şöyle ki; Fârâbî, el-Medine’de ne Eflatun’un Devlet’te ele aldığıkonulara bağlı kaldı ne de biçimsel olarak onu benimseyip takip etti. Bilakis baştansona kadar Yeni-Eflatuncu felsefenin genel anlamda ilkelerini izah etmiştir. Oysaİbn Rüşd, Devlet’i şerh ve izah etmekle yetinmemiş bilakis bazı ilkelerini, o günküİslâm coğrafyasında yürürlükte olan siyasi ve sosyal konjonktüre tatbikeçalışmıştırFârâbî bir psikoloji tezi geliştirme peşindeydi. İbn Tufeyl ise İbn Bâcce’den deistifade ederek bir bilinç kuramı önermiştir. İbn Rüşd bu temeller üzerinde tamgelişmiş bir eğitim-öğretim doktrini geliştirmek istemektedir. 1İbn Rüşd kendini konuya verirken meseleyi en kolay hale getirecekparadigmayı “tebaasını mutlu etmek isteyen sultanın davranışı” olaraksaptamaktadır. Böyle bir sultan varsa bunu herhalde ve ancak eğitim yolu ileyapmaktadır. Bu ise bir yandan vatandaşları bilgilendirmeyi diğer yandan daöğreticiyi cebir ve müeyyide ile teyit ve tekidi gerektirmektedir. 2 Bu bağlamda İbnRüşd, erdemli bir toplum veya devlet inşa ederken neye hedeflediğini neyiamaçladığını son derece açık ve net bir biçimde tanımlamış, tasvir etmiştir. O bunuyaparken faraziyelerden, ütopik olandan hareket etmemiş, meselenin sadece teorikboyutuyla ilgilenmemiş, içersinde yaşadığı toplumun gerçeklerinden yola çıkarakkuramını oluşturmuştur.SonuçHer alanda, Aristo’nun eserlerini şerh edip yorumlayan İbn Rüşd, siyasetfelsefesi alanında, o zaman Arapçaya tercüme edilmemiş olan Aristo’nun Politika’sıyerine, Eflatun’un Devlet’ini şerh edip yorumlamıştırİbn Rüşd, yaptığı şerhte soyut olarak Eflatun’u beğenmekle kalmaz onunfikirlerini tartışır, eleştirir, aksini ispat eder, reddeder veya beğenerek onları teyiteder; ayrıca yeri geldiğinde siyaset felsefesine dair kendine özgü görüşlerini deanlatır.Üç bölüm halinde Telhîs’i yazan İbn Rüşd, gerçek filozof olduğuna inandığıEflatun’undan kendi siyasi kuramı için bir format almıştır. Eflatun’un siyasigörüşlerini, o gün İslâm coğrafyasında yürürlükte olan siyasi ve sosyalkonjonktüre tatbike çalışmıştır. O, Eflatun’dan hareketle oluşturduğu yapıda,İslâm tarihinin siyasi, sosyal ve iktisadi gelişimini yorumlamıştır. Siyasikonjonktürün değişiminin nedeni ile ihtilal veya isyanların nedenlerinisorgulamıştır. Önemli tarihi olayları siyasi yapı ve siyasi tarih çerçevesinde gerek1C. E. Butterworth, İslâm Felsefesinde Siyasi Düşüncenin Gelişimi, s. 232 (mütercimin dipnotu).2C. E. Butterworth, İslâm Felsefesinde Siyasi Düşüncenin Gelişimi, s. 233.