ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

54Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008olmalıdır. 1Sonuçİlmî faaliyetler, metinlerle varlık kazanır, korunur ve gelişir. Öyleyse bir metinüzerinde ve etrafında yürütülen bilimsel ve yöntemli etkinlikler, ilmî faaliyetlerinesasını teşkil eder.Istılahların doğru ve yerinde kullanılması, ilmî faaliyetlerde zorunludur.“Nakd” ‏(نقد)‏ kelimesinde, “nakit”, “ertelemenin zıddı olarak peşin ödemek”,“sahteyi, hakîkisinden ayırmak” ve “eleştirmek” gibi manalar ön planaçıkmaktadır. Nakd, intikâd veya tenkîd kelimeleri, eski literatürde metin merkezlibilimsel faaliyetlerde bir ıstılah olarak değil, lugavî manasıyla karşımıza çıkar.انتقاد ( “intikâdü’l-metn” veya ‏(تنقيد المتن)‏ “tenkîdü’l-metn” “Nakdü’l-metn” ( ),göre- şeklindeki terkiplere, –bilgisayar ortamında yaptığımız araştırmaya ‏(المتنİslâm ilim tarihinde yapılan metin merkezli türlü türlü bilimsel faaliyetlerinherhangi birisine veya tümüne isim olarak kullanıldığına rastlanmamıştır.نقد ا لمتنKritisizm denilince, -antik çağın sofistlerine dayanan- felsefî bir akım olarakeleştiricilikten, metin kritisizmine kadar -orijin ve özgünlük tartışmaları bir tarafabatıdaortaya çıkıp gelişen oldukça geniş beşerî zihinsel faaliyet alanlarıyla karşıkarşıya kalırız. Bu beşerî zihinsel faaliyet alanlarının temel karakteristikleri ileneticeleri üzerinde durulması gerekir. Sekülerlik, değişkenlik, kutsalı yok etmek vemetinler dahil her şeyi metalaştırmak gibi hususlar, bu temel karakteristiklerin endikkat çekenleri ve görünür olanlarıdır.İslâm ilim tarihinde teşekkül eden metinler üzerinde/etrafında yapılan bilimselfaaliyetlerin tümü için geçerli bir isimlendirme yapılıp yapılamayacağının cevabıçok güçtür. Doğru olan, ayrı ayrı isimlendirme yapmaktır. Tek bir isimlendirmeyapılacak ise bunun, mutlaka İslâm ilim tarihinde teşekkül eden metinlerinkarakteristiklerini dikkate alması, kapsayıcı olması ve metinlerimize olumsuz biryaklaşımı ifade etmemesi gerekir. Böyle bir isimlendirme konusunda teklifimiz,basit/yalın ve kapsayıcı olan, “metin incelemeleri”, “metin araştırmaları”, “metintahlili” veya “metin araştırma ve incelemeleri” gibi terkipler olacaktır. Metinlerüzerinde/etrafında yapılan çalışmalar, muhtevasına göre böyle bir genelisimlendirmenin altında tasnif edilebilir.Metin üzerinde/etrafında yürütülecek bilimsel faaliyetlerin ön koşulları şöylecesıralanabilir:1- Araç-maksat ilimler ayırımında araç ilimler; yani dil, mantık ve mebâdiformasyonu usûlünce ve hakkıyla elde edilmelidir.2- İslâmî ilimler arasındaki sıkı ilişkiler dikkate alınmalıdır.1İbn Hacer, Fethü’l-Bârî, VIII,5; Aynî, XVII,277; Tecrîd Tercemesi, X,301.