ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008 237idrak farklılığı veya düşünce ayrılığı, hatta diğerlerine nazaran etkili olmasıbakımından iktisadî neden tezahürleriyle de kültür şoku yaşayabilir ve bu kültürelşok süreklilik arz edebilir. Bu açıdan değerlendirildiğinde, Nusayrîliğin İslamöncesi cahiliyye döneminden kalan ve yarı-klan aile özelliği gösteren paralelliğindeve totemizmin mana-tabu karakterleriyle belirginleşen inancında, bir dizi mitseltasavvurların varlığı söz konusudur. Vakıa, İlkel ve politeist dinlerde teorik anlatım birtakım mitler halinde ifade edilmektedir. Öyle ki, ilkeller arasında mitler oldukçabulunmaktadır. 12 O nedenle, paralel Nusayrîlikteki kompleks inanç tasavvurlarındagörülen senkretist sembollerin hiyerarşik statüsüne anlam kazandıran figürler,daha ziyade natürel unsurlarla özdeşleştirilen mitoslardır. Dolayısıyla, geneldeakidevî yapılanmanın buradaki güç kaynakları mitler olmaktadır. Gerektiğinde, hermitos bir olayı, bir düşünceyi, bir kişiyi açıklıyor, bilinmeyen bir tarihe bağlanıyor,coğrafyaya değiniyor, tabiî olaylarla, âfetlerle ilgileniyor, toplumsal ve dinî evrime ışıktutuyor. 13 Şeklinde yapılan bir tespit, bu oluşuma uygun bir nitelik arz etmektedir.Mersin Karaduvar Mahallesi paralel Nusayrî habitatında, inanç tasavvurlarıtemelde iki aşamalı olarak tecrübe edilmektedir: ilki, İslam-öncesi akidevî tortular(rezidüler)la kimliğe dönüşün tasarlandığı historisizmi ihya tecrübesi ile birlikte,animizm ve natüralizmle karışık totemizm ile belirginleşen İslam-öncesini denemeaşaması, ikincisi; karşıt algılar doğrultusunda oluşan ve asimetrik düşünce veduygu platformunda yoğunlaşan, aynı zamanda çapraz ilişkiler etrafındabelirginleşerek Hurûfîlik ve cifir pratikleriyle şekillenen ve fakat kurtuluşmuştusunun umudu üzerine bina edilen İslam sonrası aşamadır. İslam-öncesinedönüşün eylemsel kimliği, oldukça uzun tarihî süreci içine alan İslam sonrasısüreci protestodur; bir bakıma bu, geçmişin sorgulanması olmaktadır.Akıldan uzak gördüğü için, soyutu sindirmeyen paralel Nusayrîlik, "yaratıcı"fikrini, ancak akılla kavranılabilen maddî objeler üzerinde yoğunlaştırmaktadır.Bundan olmalı genelde Nusayrîlik, görece ilâhî dinler (İslamlık, Hıristiyanlık,Musevîlik)diye adlandırılan dinlerin dışında tutulan ve beşerî dinler (Brahmanizm,Budizm vs...)kategorisinde mütalaa edilen dinler ile, nispeten akla yatkınbuldukları Hıristiyanlığı, İslamlığa ve Musevîliğe nazaran daha akılcı ve insantabiatına daha uygun bulmaktadırlar.Paralel Nusayrîlikte, tabiattaki canlı-cansız tüm varlıkların kendilerine has ruhtaşıdıklarına inanılmaktadır. Onlara göre taş, cansız olsaydı ya da ruh taşımasaydı,tabiatta var olamazdı veya var olsa bile parçalanamaz, tek kütle halinde kalırdı;yine aynı şekilde, toprakta ruh olmasaydı var olamaz, elle tutulup, gözle12Ünver GÜNAY, Din sosyolojisi Dersleri, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, 1993, s. 169.13Giovanni SCOGNAMİLLO, Medeniyetler Çatışmasında Batı’nın İnanç Temelleri, KaraKutuYayınları, İstanbul, 2002, s. 31