ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

248Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008Paralel Nusayrîlikte tabu olgusunu belirleyen kavram, farklı algılarla da olsa,Sünnîlikte olduğu gibi spesifik râbıta şeklidir. Totemle, totemin tecrübe edildiği ailearasında vuku bulan râbıta, iki ayrı mensekle idrak edilmektedir; ilki, doğrudanformel ya da şeklî râbıtadır ki bu durum, öncelikli hiyerarşiye göre agnatik tevarüsüzorunlu kılar. Buna göre, ayinsel atmosfer platformunda toteme dokunmadaöncelik hakkı, varsa klandaki en yaşlı erkeğindir(büyük baba veya dede); yoksababanındır; baba da yoksa amcanındır; o da yoksa klandaki diğer yetişkinerkeğindir(en büyük oğul); klan görünümündeki ailede, formel râbıta imtiyazınıelinde bulunduracak olan eril cins yoksa, o zaman ana soylu yakın akrabadanyetişkin erkek cinsi(dayının babası, yoksa dayı, o da yoksa dayının yetişkin erkekevladı…) formel râbıtayı gerçekleştirir. Tasavvuru mümkün olmasa dahi, şâyetailede şeklî râbıtayı gerçekleştirebilecek baba ya da ana soyundan gelen yetişkin birerkek yoksa, klanın eril üyeleri reenkarnasyon sürecine girmiş demektir ki, bununanlamı yok oluşla birlikte başka bir iklimde ve başka bir coğrafyada ve fakatmuhtemel ki insan türünün dışında, farklı varlıklarda yeniden doğuşun başlangıcıdemektir. İkincisi, mücerretlikte tasavvur edilen hissî râbıtadır; eril-dişil ayırımıolmaksızın, ailenin tüm üyelerinin gerçekleştirdiği, ayin dışı pratik ve bireyselolarak tecrübe edilebilen râbıta türüdür; resmî ayini gerektirmeyen her iki cinsrâbıta şekli de, müşahhas olarak tecrübe edilen totemlere dokunmayı tabu sayanbirer özellik taşıdıkları gibi; yine her iki râbıta türü de, maddî-manevî olmak üzerezıt kutuplu pragmayı esas alan birer fonksiyona sahiptirler. Söz konusu ayrışankutuplarda, olumluluğu celbeden, buna mukabil olumsuzluğu uzaklaştıran managücünün varlığı düşünülür. Her iki râbıtâ türünde de, ayakta veya oturur haldeiken gözler yumulur, bâtınî veçhelerin tüm detayları devreye sokularak, AMS sırrıgüdümünde duygu ve düşünceye alınan Buheynan totemi, bir nevi meditasyonpratiğiyle içselleştirilemeye çalışılır.Harflerden anlam çıkarma ve bu harfleri yoruma tabi tutma teamülü, Araplarınve Arapçanın İslam öncesi ve sonrası geleneğinde de mevcuttur. Örneğin,Kur’anda bir kısım sûrelerin başında şifre yüklenen harfler bulunmaktadır; sâd( ),kâf( ), ayn( ), eiflâm mîm( ) vb. gibi… Dil bilimci Kuşeyrî’ye göre, harfler anlamlarlayüklü olduğu gibi, harflerin harekeleri de anlamsız değildir; 33 Mantıksalmuhakeme öncüllerine aykırı ve fakat paralel Nusayrîliğin yapısal-olgusalkarakterine uygun tarzda, biçimsel niteliklerine bakılmaksızın Arapça harfler,simetrik ve asimetrik olarak kategoriye tabi tutulmakta, boyutlarıyla birlikteharflere içinde bulundukları kategoriye göre değer yüklenmektedir. Mesela, düzhatlı mevzun harfler duygu ve düşünce çarpıklığıyla illetli negatif değerlertaşırken, orantısız; girintili, çıkıntılı ya da kıvrımlı, bükümlü harfler son derece33Ali AKPINAR, "İşarî Tefsir ve Kuşeyrî(ö. 465/1072)nin Besmele Tefsiri, Tasavvuf, İlmî ve AkademikAraştırma Dergisi, Ankara, 2002, Sayı: 9, s. 75-76.