ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

İSLAM DÜŞÜNCESİNDE METİN TENKİDİKasım ŞULUL ∗ÖzetBu makalede İslâm ilim geleneğinde metin teşkilini motive eden ve yönlendirenamillerin bazısı, problemli “metin tenkidi” terkibinin tahlil ve arka planı, metin teşkilindeesas alınması gereken amaçlar, metin merkezli faaliyet türleri, metinaraştırma/inceleme/değerlendirme vasıtaları, siyer konulu bir metin mukayesesi ve tahliliüzerinde durulacaktır. Bilimsel neşrin ehemmiyetine temas edilerek bazı tekliflerdebulunulacaktır.Anahtar Kavramlar: Metin, metin tenkidi, metin türleri, metin teşkil amaçları,bilimsel neşir, metin araştırma/inceleme/değerlendirme, yazma eserler araştırmave neşir merkezleri.GirişKur’ân-ı Kerîm’in ve Hz. Peygamber’in (sav), baştan itibaren, ilim 1 ile birlikteilmi tesbit ve nakil vasıtalarına (kalem-aklâm, kırtâs, 2 sifr-esfâr, levha-elvâh, kitâpkâtip-mektûb,satr/mestûr, 3 Kur’ân’ın en uzun âyeti olan Müdâyene âyetinde –el-Bakara 2/282- borçların yazıyla tesbiti ve şahit tutulması vs. gibi) dikkat çekipihtimam göstermesi tesadüfî değildir. Mesela Kur’ân-ı Kerîm’in nâzil olan ilk beşayetinde, ilim tesbit ve nakil vasıtalarından en başta geleni olan kalemden: “O Rabki kalemle (yazmayı) öğretti. İnsana bilmedikleri şeyi öğretti” 4 şeklinde bahsetmesi vebunun Yüce Allah’ın büyük bir nimeti olduğunu bildirmesi bunlardan sadecebiridir.Bu asıldan hareketledir ki İslâm ümmeti türlü türlü ilimler/metinler, metintedrîs-tahammül-edâ tarzları ve kuralları, metin istinsah-tashîh kural veuygulamaları, metin merkezli ve metin üzerinde/etrafında yapılan çeşitli bilimsel∗ Doç. Dr., Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi.1İlmin, bilgisel bağlamda önemini gösteren istatiksel bulguya göre, “ilim” kökünden kelimeler, Kur’ânıKerîm’de 750’den fazla kullanılmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’in tümü 78.000 kelime olduğuna göre, her yüzkelimeden bir tanesi “ilim” kökünden gelen bir kelimedir. İlim ile ilgili olup, hikmet, düşünce, fıkıh,anlayış, idrak, akıl gibi kelimeler istatistiğe eklendiğinde bu oran daha da artacaktır.2Türkçe’mizde kullanılan kırtâsiye kelimesi buradan gelir.3el-İsrâ 17/58; el-Ahzâb 33/6; et-Tûr 52/2; el-Kamer 54/53; el-Kâlem 68/1.4el-Alak 96/4-5.