ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008 49ı- “Resûlullah (as) ile Ramazan’da sefere çıktık…”.ıı- “Resûlullah (as), fetih yılında Ramazan ayından iki gece geçe yola çıkmamızaizin verdi…”: Bu rivâyetin takrîbi tarih ihtiva eden bir şeklini, Ubeydullah b.Abdullah Saîd b. Müseyyeb’den “Resûlullah, (as), Şaban’ın (son birkaç) gecesindehareket edip Ramazan’ı yolda mı karşıladı yoksa Ramazan’da mı (yani ilkgünlerinde) yola çıktı bilemiyorum” diye nakletmiştir. 1Yakubî, muhtemelen yukarıda zikredilen rivâyetlere dayanarak, Medine’dençıkış için “2 Ramazân H. 8, Cuma ikindi namazından sonra” şeklinde bir tarih verirve hareket tarihi için: 10 Ramazân’ı ise farklı bir görüş olarak nakleder. 2ııı- “19 veya 17 Ramazan’da; Mekke’nin fetih gününde Resûlullah (as) ileberaberdik…”ıv- “18 veya 17 Ramazan’da Mekke’yi fethettiğimizde Resûlullah (as) ileberaber (sefere) çıktık…”: 3. ve 4. rivâyetlerde Mekke’nin fethi için 17, 18 ve 19Ramazan tarihleri verilmektedir. Aşağıda temas edileceği üzere 18 Ramazantarihini Belâzürî’de kaydetmiştir.v- “Ramazan’ın bitimine 17 veya 19 gün kala Mekke’yi fethettiğinde Resûlullah(as) ile (sefere) çıktık…”: Bu rivâyet şeklinde tarih verme ibaresi iki bakımdantenkit edilebilir.Birincisi: Tarih verme usûllerine göre teâmül, ayın üçünden on dördüne kadar“geçe” خلت)‏ veya ‏,(خلون on altısından son günden bir önceki güne kadar “kala” (veya ‏(بقين denilmesidir.ب قيتİkincisi: On ve daha aşağısı üçe kadar bir rakamla tarih verildiğinde ‏”خلون“‏ vedenilir. ‏”ثلاث ليال“‏ ‏,”عشر ليال“‏ denilir. Çünkü bunlar, çoğulla temyiz edilir ve ‏”بقين“‏“On” rakamından yukarısı için, ‏”خلت“‏ denilir; zira bu, tekille temyiz edilir. Mesela:gibi. 3 ‏”احدى عشرة ليلة خلت“‏vı- “Resûlullah (as) ile 16 Ramazan’da gazveye çıktık…”vıı- “Resûlullah (as) ile 16 veya 17 (Ebû Osman tereddüt etti) Ramazan’dasefere çıktık…” Bu rivâyetin devamında iki ibare dikkat çeker:” هِشَامٍ‏ الد َّسْتُوَائِي ِّ،‏ وَسَعِيدٍ،‏ قَالا،‏ بِمِثْلِهِ‏ : ثِنْتَيْ‏ عَشْرَةَ‏ “ İlki:İkincisi: “ :”dir. Bu iki ibaredeki “12 (gece)” ibaresi hem“geçe” ‏(خلت)‏ hem “kala” ‏(بَقِيَتْ)‏ fiilleriyle birlikte kullanılabileceğinden dolayı,muayyen bir tarih çıkarmak imkânı ortadan kalkar.وَابْنُ‏ أَبِي عَرُوبَةَ‏ قَالَ‏لِثِنْتَيْ‏ عَشْرَةَ‏1Beyhakî, V,21.2Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb b. Vâzıh el-Ya’kûbî (292/905?), Tarih, Beyrut 1995, II,58.3Bkz. Kasım Şulul, Hz. Peygamber Devri Kronolojisi, İstanbul 2008, II. Baskı, s. 79-88 -“H. TarihlendirmeUsûl Ve Tabirleri” başlığına-.