ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008 85olmayan, iman ve İslam bilincine erememiş ve daha sonraki dönemlerde, özellikleHz. Osman’ın şehit edilmesi ve onunla başlayan büyük fitne olaylarında ( 35-37/656-658) yer alan, etkilenen, tarafgir olan Tüleka ve Müellefe-i kulüpten bazıkimseler, sahabi de olsalar rivayet bilincinde olmayabilirler ve bazı sözleri Hz.Peygamber’e isnat etmiş olabilirler. Ayrıca birer beşer oldukları ve o günlerdenazil olan, Allah’ın kullarına öğütlerini, emir ve yasaklarını, helal ve haramı içerenKur’an ayetlerinin muhatabı olan sahabilerin hemen her birinin veya bir kaçının buayetlerin nüzülüne sebep olduğu gerçeğinden hareketle, diğer insanlar için varolan hata, günah, unutma ve sehvin onlar için de olması muhakkaktır. Onlarınbeşeri tabiatları gereği bir takım hata ve günahlara düşebilecek insanlar oldukları,doğaları gereği adam öldürmek, 1 zina etmek, yalan söylemek, aralarındalanetleşmek, hırsızlık yapmak, iftira etmek vb. günahları işleyecekleri ve bugünahları işleyen kimselerin de ravilik vasfı olan adalet vasıflarını kaybedeceklerikaçınılmazdır. Hadis alimleri, hadislerin sahih ve sakimini, makbul ve merdudünübelirlemek, öncelikle onları rivayet edenlerin hal ve meşreblerini tespit vetanımakla mümkün olabildiğinden, şeriatın korunması bakımından ravilerin cerhve ta’dilinin Müslümanlar üzerine farz olduğuna kaildirler. O halde diğer ravilerinravilik vasıflarını araştırmak gerektiğine göre, hata ve günah sahibi olan bazısahabileri de ravilik vasıfları cihetinden araştırıp incelemek hatalı olmasa gerektir.Esasen, henüz ilmi bir disiplin olarak tebellür etmemiş ve adı konmamış olsa daravileri tespit ve hallerini tanınmak için gerekli olan cerh ve ta’dil uygulamasıtabiin arasında çok yapılmakla beraber, 2 ileride örnekleri verileceği üzere bazısahabiler arasında dahi yapıldığı görülmektedir. 3Nitekim Hanefi Usul alimi Serahsi (483/1090), ravilik vasıflarıyla ilgili olarakşöyle der: “Haram olduğuna inandığı halde diğer yasakları işlemektenkaçınmayan kimsenin, haram olduğunu bildiği halde yalan söylemeyi deönemsemeyeceği açıktır.” 4 Şafii alim Ebü’l-Hüseyin İbnü’l-Kattan da(628/1320),sahabi Vahşi’nin Hz. Hamza’yı şehit ettiğini, Velid b. Ukbe’nin içki içtiğini örnekvererek, adalet konusunda sahabilerin de diğer raviler gibi olduğunu, mutlaksurette onların adil olup-olmadıklarının araştırılması gerektiğini ileri sürmektedir.O, adalete aykırı tutum ve davranışta olan kimseye sahabi demenin bir faydasıolmayacağını, Hz. Peygamber’in ashabının ancak ancak O’nun yolunda olanlar1Hz. Ali’nin başında bulunduğu ve içinde bir çok sahabinin bulunduğu Müslüman toplulukla, Hz.Muaviye’nin başında bulunduğu ve içinde bir çok sahabinin bulunduğu diğer bir topluluk arasında“Sıffin” denilen yerde şiddetli çarpışmalar olmuş (37/657); sözü edilen bu savaşta ölenlerin sayısıylailgili kaynaklarda çok değişik ve abartılı rakamlar verilmekteyse de daha sağlıklı İslami kaynaklaragöre savaş boyunca her iki taraftan ortalama 70000 kişi ölmüştür. Bunların içinde çok sayıda sahabiolduğu söylenmektedir. Bu konuda bkz, Demircan, 124- 134.2Koçyiğit, Hadis Usulü, 48-49: ayrıca bkz. Müslim, Mukaddime, I, s. 12, 13, 19, 20, 21, 26; Tirmizi, İlel,V, 741, 755, 756.3Koçyiğit, Hadis Usulü, 48.4Serahsi, Usul-ü Serahsi, I, 345, 346.