ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

254Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008kazanmaktadırlar. Bu tecrübî idrak nedeniyledir ki Mesut İbinhânî ve Hızır kültleri,marjinal Nusayrîliğin Peygamberleri olarak takdis edilmekte ve her ikisi deüniversal bir niteliğe sahip kutsallar şeklinde değerlendirilmektedirler. Hızır’dagörülen kutsallığın nedeni, Hızır’ın gerektiğinde Ali tarafından yaratılmasıdır;Nusayrîlere göre gerçekte Hızır, geçmişte Ali için kendisini kurban edenlerin vegelecekte de yine kurban edecek olanların, samsara ile yeniden hayatbulmalarından başka bir şey değildir. Dolayısıyla Hızır’ın kutsallığı Alinedeniyledir.SonuçParalel ya da marjinal Nusayrîlik; sosyo-kültürel kazanımların yetersizliği vebilhassa sosyo-ekonomik koşulların olumsuzluklarından kaynaklanan, aynızamanda "sapkınlık" ithamıyla içten dışlanma ve dıştan kabul görmemedurumlarına neden olan siyasî, sosyal ve kültürel kaos dönemi belirsizliklerininspesifik bir yansımasıdır. Alt katmanlardaki Nusayrîler, daha çok din dışı gelişenolumsuzlukların yarattığı bir sınıf olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira din dışıihtiyaçlar, din dışı yollarla ifade edilmezse halk bu tür ihtiyaçları dinî terimlerleifade etme yolunu tercih edebilmektedir. 38 Elit Nusayrîler, marjinal Nusayrîleriyerleşik kültüre aykırılığın ya da düşünsel-duygusal historisizmindemagojisindeki çatışma elemanları olarak görmektedirler.Uçlardaki Nusayrî psiko-dinamizm tezahürlerine göre, yükselen değerlerdekendine yer bulamayan islâmî döneme karşılık İslam-öncesi dönemi, ancak Alikültü ile kutsallık kazanmakta ve yine Ali kültü ile tarihî ve sosyo-kültürel birdeğer kaydetmektedir. O nedenle Nusayrîlerde üst kimlik, İslamlık değilNusayrîliktir.Paralel Nusayrîliğe göre, Nusayrîliğin kurucusu her hangi bir beşerî kimlikolmayıp, zamanın olgunlaştırdığı, kaynağı anonim olan kolektif bir ruhtur."Zaman" kavramı, elit Nusayrîlikte mukaddes değerde yaratıcı konumdadır. Kimiseçkin Nusayrîlerde Allah, sembolik değerde varlık makamındadır. Ali’den öncezaman, ilk önce Ali’yi yaratmıştır; Ali’den sonra zamanı yaratan ise Ali’dir.Dolayısıyla Ali’ye uzak bütün değerler Nusayrîliğe göre sapkınlıktır. ParalelNusayrîlikte ise yaratıcı konumdaki geniş hacimli ikonografî, Toprak Ana’dır.Akidevî sapmanın kendilerine göre olumluluk getiren yanı, historisizmin vetotemizmin Ali eksenli bir kültte tecrübe edilmiş olmasıdır. O bakımdan,Nusayrîliğin bugünkü birbirinden farklı inanç tasavvurları, başka toplumlarda daolduğu gibi, kültsel, kültürel ve sosyal değişme tezahürleridir.Her ne kadar araştırmalarında, sansasyonele eğilim gösterenleri tatmin için olsa38Ali BAKKAL, "Terörizmin sebep ve çareleri" , Köprü, Üç aylık Fikir Dergisi, İstanbul, 2006, say:94, s.35.