ĐLÂHĐYAT FAKÜLTESĐ DERGĐSĐ - İlahiyat Fakültesi - Harran ...

240Harran Ü. Đlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 13, sayı: 20, Temmuz-Aralık 2008klan fertlerine güç verdiğine inanılan kaynağın mutlak varlığı olarak kabuledilebildiği gibi, ailevî ya da kolektif kimlik arayışının, gücünü onlardabulabileceği inancının imana dönüştüğü kutsal semboller olarak da takdisedilebilmektedirler. Marjinal Nusayrîlikte historisizm, özellikle İslam öncesine aitgeleneğin bir bakıma zaman içinde akide haline getirilmesi demek olduğu gibi;totemizm de, Nusayrî-Arap ile Arap-İslam ortodoksisine bir tepki olarak, kökleredönüşü temsil eden protestonun saliklerinin ekosisteme dönüşü ile birlikte, natüreltürleri temsil eden maddî objelerin ibadetleştirilmesi anlamına gelmektedir. Emevîimparatorluğunun Arap seçkinciliği üzerine kurulduğu 18 göz önündebulundurulacak olursa, paralel Nusayrîliğin böyle bir oluşuma niçinfenomenolojik tepki göstermek zorunda kaldıkları daha iyi anlaşılacaktır. Gerekhistorisizm, gerekse totemizm, pragma öncelikli tercihler olup, her ikisinin tercihedilmesinde temel etken, kimlik arayışıdır. Durkheim bunu; ortak değerler ve kimlikkonularındaki etkileri bakımından dinin ilkel kabilelerin çoğunda kuvvetli bir bütünleştiricigüç olduğunu göstermektedir. 19 Şeklinde yorumlamaktadır. O bakımdan, "Geleneğindinleşmesi her şeyin din haline gelmesi anlamına gelir." 20 Hükmü burada yerinibulmaktadır. Yalın popüler idrakte tespit edilen karmaşık inanç tasavvurlarındaaktif kudret(potentiality), totem sembollere yüklenmektedir. Ne ki duygu vedüşüncelerin; ferdî farklılıkların güdümünde nispeten zorunlu olarak ortaklaşatecrübe edildiği toplu takdis ayinlerinde ve menseklerle birlikte, bireyin münzevîdinîhayatının veya homojen iman sembolleriyle bütünleşen ailevî kültünündışında, ferdî idrakin duygusal ve düşünsel boyutunda bağımsız nitelik arzetmeleri tabiîdir. Her ne kadar klan, kan bağı ile kurulan bir akrabalık grubuolmayıp, kimliğini bir bitki ya da hayvan arasındaki bağ ile dile getiren insangrubu 21 ise de, paralel Nusayrîlikte totem ve klan olgularının kan bağı akrabalığınabağlı olduğu görülür. o nedenle buradaki totemik etki, soy ya da aile totemi olarakkimlik bulabilmektedir.Çalışmamızla ilgili olarak söz konusu tecrübî hal, daha çok halk Alevîliğininmistik muhayyilesinde yerini bulmaktadır; sözgelimi, ana kült, evrenden seçilenmüşahhas objelerle, ya direkt olarak aynîleştirilmekte veya dolaylı olarakirtibatlandırılmaktadır. Bâtınî işlevselliğin etkisindeki gizemlilik, algılamadakifarklılığı daha da girift ve karmaşık hale sokmaktadır. Mesela, Hıristiyanlarınkurtarıcısı İsa’nın Mandeenlerde bir şeytan olarak kabul edilmesi;keza İslam’ın ilginç18J. Obert VOLL, İslam süreklilik ve Değişim, Yöneliş Yayınları, Türkçe’si: Cemil AYDIN, CengizŞİŞMAN, Mehmet DEMİRHAN, İstanbul, ?, s. 26.19Ruth A. WALLACE, Alison WOLF, Çağdaş Sosyoloji Kuramları (Klasik Geleneğin Geliştirilmesi), Çev.Leyla ELBURUZ, M. Rami AYAS, Punto Yayıncılık, İzmir, 2004, s. 30.20Hasan ONAT, "Türkiye’de Alevîler, Bektaşîler, Nusayrîler",İslâmî İlimler Vakfı, Ensar Neşriyat,İstanbul, 1999, s. 194.21Raymond ARON, Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Türkçe’si; Alemdar KORKMAZ, Bilgi Yayınevi,Ankara, 1986, s.280.,