Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko ... - Euskara
Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko ... - Euskara
Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko ... - Euskara
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Euskal</strong> <strong>literaturaren</strong> <strong>irakaskuntza</strong> <strong>Hego</strong> <strong>Euskal</strong> <strong>Herriko</strong> Batxilergoan<br />
Baina formalismoaren proposamen garrantzitsuenak bigarren aroan egin ziren; aldaketa<br />
nagusia <strong>literaturaren</strong> izaera historikoa aintzat hartzearekin etorri zen. Ordura arte literatura<br />
gertaera sinkroniko gisa aztertzen zen, eta horrek oztopo nabarmenak sortzen zituen<br />
<strong>literaturaren</strong> garapena ulertzeko. Ondorioz, formalismoaren bigarren aroan diakroniaarazoei<br />
heldu zitzaien, eta historiografia literarioak defendatutako prozesu historiko lineala<br />
gaindituz, garapen literarioa azaltzeari eman zitzaion lehentasuna (Jauss, 1970:156). Bide<br />
horretan, gaur egun literatur sistema gisa ezagutzen dugunaren oinarriak finkatu ziren, eta<br />
garapen literarioa sistemen ordezkapen gisa planteatu zen. Hurrengo lerroetan ikusiko<br />
ditugu proposamen horren xehetasunak.<br />
Literaturaren garapena sistemen ordezkapen gisa<br />
Bigarren aroko lanik garrantzitsuenetarikoa Yuri Tinianovek 1927an idatzitako De<br />
l’évolution littéraire dugu; bertan, <strong>literaturaren</strong> historiaren bilakaera sistemen ordezkapen<br />
gisa proposatu zuen 2 ; literatur lanak sistema bat osatzen du, eta literaturak, oro har, beste<br />
bat (Tinianov, 1927:91). Literaturan gertatzen diren aldaketek sistemen aldaketak islatzen<br />
dituzte, eta aldaketa horiek askotarikoak izan daitezke: idazlearen ibilbidean gertatzen<br />
direnak, garai batetik besterakoak, genero bakoitzaren barnean gertatzen direnak, generoen<br />
indar-harremanak aldatzen dituztenak... Beraz, sistema asko bereiz daitezke <strong>literaturaren</strong><br />
barnean, eta sistema horiek elkarri eragiten diote neurri batean edo bestean.<br />
Sistemaren barne egiturari dagokionez, elementu literario guztiak ez daude maila<br />
berean. Elementu batzuk “nagusiak” dira, eta delako obra literatur sistema batean sartzen<br />
denean, indar-harreman nagusi horien arabera sailkatzen da. Esate baterako, Tinianovek<br />
(id. 97) dio gaur egungo eleberriari dimentsioa eta argumentuaren azalpena eskatzen<br />
zaizkiola; eta beste garai batean, ordea, maitasun intriga batek kokatzen zuela obra<br />
eleberriaren generoaren barruan. Beraz, generoa bera aldatu egin da. Bestalde, garai bateko<br />
nobela historiko batek lotura handiagoa izan dezake bere garaiko prosarekin, beste garai<br />
bateko nobela historikoarekin baino (id. 95). Elementu formalen funtzioa ere aldatu egiten<br />
da historian zehar. Esate baterako, antzinako eleberrietan egiten ziren naturari buruzko<br />
deskribapenek nobelari laguntzeko edo ekintza atzeratzeko eginkizuna zeukatela pentsa<br />
2 F. de Saussure-k proposatu zuen “sistema” nozioa 1916an Cours de lingüistique générale liburuan. Bertan,<br />
ideiak adierazten dituen zeinu-sistema gisa definitu zuen hizkuntza (Estébanez, 1998:386).<br />
21
Change language