Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko ... - Euskara

Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko Batxilergoan
daiteke bi ereduen bategitearen ondorioz beste eredu bat sortu izana, goiko ereduetako
bakoitzaren zenbait ezaugarrirekin. Kasu horretan, ez ginateke trantsizio egoera batean
egongo, eredu berri baten aurrean baizik.
Laburbilduz, lehendabiziko aurreikuspenak euskal ikastetxeetan aurki ditzakegun
balizko hiru hezkuntza-ereduren aurrean kokatzen gaitu. Errealitatean aurkituko ditugun
curriculum, testuliburu eta irakaskuntza-jarduerek zein ereduri jarraitzen dioten, batzuk edo
besteak izango dira literatura irakasteko helburu, metodologia eta edukiak.
2. Literaturaren irakaskuntzak bere egitura propioa
Lehenengo atalean ikusi dugu nola formalismoak (Tinianov, 1927:91) hala
estrukturalismoak (Mukarovsky, 1946:159) zenbait sistema mota bereizi dituztela: literatur
lanak sistema bat osatzen du, idazleen belaunaldi bakoitzak beste bat, literaturak, oro har,
beste bat... Hori horrela, pentsatzekoa da irakaskuntzaren barruan ere beste sistema bat
bereizi ahal izango dela, Irakaskuntza-Sistemaren eta literatur sistemaren osagaiak
uztartuko dituena.
Horri lotuta, sistema guztietan elementu nagusiak eta bigarren mailakoak daude, hau da,
elementu zentralak eta periferikoak (Bourdieu, 1992; Even-Zohar, 1990; Lotman, 1973).
Ondorioz, aurreko puntuan esan bezala, literaturaren irakaskuntzak berezko sistema osatzen
badu –beste faktoreekin lotutakoa baina beregaina aldi berean–, irakaskuntzako literatur
sisteman ere erdigunea eta periferia bereizi ahal izango dira. Egituraketa horretan, baina,
erdigunea eratzeko irizpideak bestelakoak –heziketarekin lotutakoak– izango dira.
Esaterako, irakurtzen diren liburuak ez dira literatur genero bakarrekoak izango, eta lantzen
diren testuak ez dira idazlearen arabera aukeratuko, testu bakoitzak eskaintzen duen
lanketa-aukeraren arabera baizik.
Literaturaren irakaskuntzan ez balitz erdigune propiorik bereiziko, aurreikus daiteke
jendartean dauden erdiguneak indartuko dituela Eskolak. Azken batean, ezinbestekoa da
erdigune batzuk bereiztea: testu batzuk aukeratu behar dira beste batzuk baztertuz (ez
delako posible denak lantzea), eta horrek ezinbestean dakar erdigune bat bereiztea.
Ondorioz, erdigune baten (edo gehiagoren) sortzaile edota kontsumitzaile izan daiteke
Eskola; eredu pedagogiko zaharrak erdiguneen kontsumitzaile bihurtzen du Eskola,
80