Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko ... - Euskara

Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko Batxilergoan
literaturaren izaera komunikatiboa aldarrikatu zuen 1967an. Linguistikan hiztuna nahiz
entzulea kontuan hartzen diren bezala, literatur testuak deskodetzean ere autoreak eta
irakurleak daude (Weinrich, 1967:116). Testuak ez dira edozein irakurlerentzat idazten;
testu bakoitza irakurle mota batek kontsumitzen du, eta irakurlea aldatu egiten da garai
historiko bakoitzaren baldintza zehatzen arabera. Horrek agerian uzten du, Weinrichen
ustez, historiografia literarioak aintzat hartu behar duela garai historiko bakoitzeko
irakurlea (eta beraz, historian zehar gertatzen diren harrerak).
Bestalde, arestian esan dut Weinrichen lanarekin batera Jaussek 1967an emandako
hitzaldia 9 dela harreraren estetikaren sorrera markatu zuen beste lana. Hitzaldi horretan,
XIX. eta XX. mendeetan literaturaren historia bizitzen ari zen gainbehera-egoeratik abiatu
zen Jauss, eta ahalegina egin zuen proposamen berri batetik literatura eta historia lotzeko
(Jauss, 1967:67). Hain zuzen ere, harreraren dimentsioan eta horrek sortzen dituen
eraginetan sakondu zuen. Jaussen iritziz (id. 69), literaturaren izaera historiko eta
komunikatiboak “elkarrizketa” dinamikoa sortzen du autorearen, publikoaren eta lan
berriaren artean: “La historicidad de la literatura no depende de la coherencia de unos
‘hechos literarios’ que pueda verse retrospectivamente, sino en el contacto vivo de la obra
literaria con sus lectores” (Jauss, 1967:71).
Horrela, literatur lanen balioa ez da eraikitzen ekoizpenaren baldintza historiko edo
biografikoen arabera; aitzitik, lanaren balioa harrera irizpideek baldintzatzen dute (id. 41),
eta harrerak aldatu egiten dira garai historikoaren arabera. Horrek beharrezko egiten du
irakurleak esperientzia estetikoak edukitzea, eta irakurtzen dituen lanak etengabe alderatzea
aurrez irakurritakoekin. Bestalde, literaturak funtzio soziala beteko du, irakurleak
munduarekiko duen interpretazioa osatzen lagunduz eta haren jokabide sozialetan eraginez
(id. 104).
Funtsean, harreraren estetikak irakurlearen garrantzia aldarrikatu zuen azterketa
literarioetan, eta autorearen, lanaren eta publikoaren arteko prozesu dinamikoan sakontzeko
bide eman zuen, testuak baino areago haien ulermenaren prozesu historikoa lantzea
proposatuz. Azken batean, irakurketak aldatu egiten dira garai historikoaren arabera, eta
beraz, beharrezkoa da literaturaren historiak kontuan hartzea testuen harreren historia.
9 Hitzaldiaren izenburua: Was ist und zu welchem Ende studiert man Literaturgeschichte? (Zer da eta zein
helbururekin ikasten da literaturaren historia?)
28