Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko ... - Euskara

Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko Batxilergoan
Erdiguneak eta periferiak merkatuko arrakastaren arabera eratzen direnean, kanpo
hierarkizazioaren irizpideen arabera egituratzen dira; literatur irizpideen arabera eratzen
direnean, berriz, barne hierarkizazioaren irizpideen arabera (Bourdieu, 1992:322). Bigarren
bide honen alde egiten du Bourdieuk, eta idazleak kapital sinbolikoa bilatu behar duela
defendatzen du (id. 224), alegia, bere izena kontsagratzea literatur ibilbidean, gero eta
zirkulu aukerakoagoetan leku eginez (id. 254).
Kanpo hierarkizazioaren irizpideen artean aipatzen ditu arrakasta komertzialaren
arabera neurtutako behin-behineko garaipena, ospe soziala, zabalpena, eta abar. Erdigunera
hierarkizazioaren barne irizpideen arabera igarotzen diren idazleen ekoizpena, ordea, ez da
izan ohi publikoaren eskaeraren araberakoa. Beraz, ekoizle kulturalak (literaturaren kasuan,
idazleak) bereizten dituen funtsezko ezaugarria honakoa da: merkatuko arrakastarekin
duten harremana, eta arrakasta hori lortzeko bideak (esaterako, hedabideetan duten
presentzia).
Bourdieuren proposamenak iradokitzen du literatur sistema bi eratara egitura
daitekeela: merkatuko irizpideen arabera (hots, kanpo hierarkizazioaren irizpideen arabera)
eta irizpide literarioen arabera (barne hierarkizazioaren irizpideen arabera). Hala, kritikoek
eta idazleek berek maisulantzat duten literatur lana periferikoa izan daiteke irizpide
heteronomoen araberako hierarkian, eta erdigunekoa irizpide autonomoen araberakoan.
Publiko zabalak –eta ondorioz, salmentek– goretsi, baina idazleek nahiz kritikoek zilegi
jotzen ez dituzten lanek, berriz, zentroa beteko dute kanpo irizpideen arabera egituratutako
hierarkian, baina periferia barne irizpideen araberakoan.
Bestalde, erdigunean kokatzea lortzen duten autore eta lanei dagokienez, batzuek
kanonizatzea lortuko dute 13 , eta beste batzuk, berriz, erdigunetik periferiara igaroko dira
etorkizunean. Kanonizatzea da, hain zuzen ere, belaunaldiz belaunaldi erdigunean
bizirautea, komunitate baten memoria historikoan gordetzeko aukeratua izatea. Honela
definitzen du Sullák (1998:11) literatur kanona:
¿Qué es el canon literario? Responderé de una manera sencilla y práctica: una lista o
elenco de obras consideradas valiosas y dignas por ello de ser estudiadas y comentadas [...]
entre las consecuencias se cuentan, por un lado, que el elenco de obras y autores sirve de
espejo cultural e ideológico de la identidad nacional, fundada en primer lugar en la lengua y,
13 Kanon terminoaren jatorriaz, ikusi Sullá, 1998.
37