Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko ... - Euskara

Euskal literaturaren irakaskuntza Hego Euskal Herriko Batxilergoan
Halaber, elementu horiek erabiltzeko moduek eta elementu horien arteko harremanek ere
eragina dutela aldarrikatu zuten (id. 162).
Literaturaren kasuan, obrak osatzen duen egituran hainbat elementu daude, eta
estrukturalisten ustez obraren zentzua egituraren osagai guztiek eratzen dute, osagai
fonikoek, gramatikalek, sintaktikoek, tematikoek... Beraz, literatura ulertzeko obraren
zentzua eraikitzen duten osagai guztiak aztertu behar dira. Era berean, osagaien arteko
lotura etengabe aldatzen da (Mukarovsky, 1946:158).
Bestalde, literatur egituraren atalak hierarkizatuta egon ohi dira. Aurreko atalean ikusi
dugun moduan, Tinianovek elementu nagusiak eta bigarren mailakoak bereizi zituen
1927an. Estrukturalismoak ideia hori berreskuratu eta landu egin zuen, eta hierarkiak
denboran zehar aldaketa etengabean daudela proposatu (id. 160).
Hizkera literarioa vs funtzio poetikoa
Estrukturalismoaren barruan literaturaren berezitasuna definitzeko hainbat joera sortu
ziren. Batzuen ustez, hizkera literarioaren eta hizkera arruntaren arteko bereizketan zegoen
gakoa 6 (Pozuelo, 1994:24). Hau da, batzuek, formalismoaren ideietan oinarrituta, hizkera
literarioaren berezitasuna azpimarratu zuten, eta hizkera horren ezaugarriak identifikatzen
saiatu ziren. Beste batzuek, ordea, funtzioen arabera definitu zuten literatura. Azken joera
honetan egon den erreferente garrantzitsuenetarikoa Roman Jakobson dugu.
Jakobsonek (1959:130) hitzezko edozein komunikaziotan honako faktoreak bereiz
daitezkeela proposatu zuen: hiztuna, testuingurua, mezua, kontaktua, kodea eta entzulea.
Elementu horietako bakoitzak hizkuntzaren funtzio bat zehazten du, eta komunikazioegoera
bakoitzean funtzio horien egitura hierarkikoa bat da. Horrela, literaturaren kasuan,
mezua da garrantzi handiena hartzen duena, eta beraz, funtzio poetikoa da nagusitzen dena
(id. 135). Dena dela, komunikazio-ekintzetan funtzio bat baino gehiago egon ohi dira
(epikan, mezuaz gain, hizkuntzaren arlo erreferentziala indartzen da, lirikan emoziofuntzioa...).
Bestalde, funtzio estetikoa (poetikoa) aldakorra da une historiko bakoitzean, eta
beraz, denboraren joanean berritu egiten da.
6
Dena dela, proposamen honek kritika ugari jaso zituen 1970eko hamarkadan. Pozuelok (1994:34) honako
autore hauek eginikoak aipatzen ditu: Spillner 1979, Lázaro 1974, Aguiar 1977, Bosque 1979.
24