! DOLGOZAT_lemezre - ELTE BTK disszertációk

3.23 Quot causis proferuntur diminutiva? Tribus: necessariae significationis, urbanitatis et
adulationis gratia.* 23 II 101, 17–102, 1.
3.24 Unde derivantur? A nominibus appellativis, a propriis nonnunquam et ab aliis
diminutivis.* 24 II 102, 1–4.
3.25 Quot sunt diminutivorum masculini generis formae? Undecim: culus, ulus absque c, olus,
ellus, xillus, illus absque x, ullus geminata ll, cio, aster, leus, tulus. Feminini autem generis
hae: cula, ula absque c, ola, ella, xilla, illa absque x, ulla. Neutri vero generis sunt hae: culum,
ulum sine c, olum, ellum, illum, xillum cum x et sine eo, ullum. 25 II 102, 5–19.
3.26 (1) ‛Flosculus’ quae pars est? Nomen est. Cuius speciei? Derivativae. Cuius speciei
derivativorum? Diminutivae. Unde derivatur? A nominativo ‛flos’ addita culus. Quare? Quia
omnia monosyllaba in s desinentia vocali antecedente, cuiuscumque sunt generis, et in r omnia
tertiae declinationis et in us neutra, cum faciunt diminutiva, assumunt in nominativo,
masculina quidem culus, feminina cula, neutra culum, ut ‛masculus’, ‛musculus’, ‛osculum’,
quod, quia in usu habet aliam significationem, facit ex se aliud diminutivum ‛oscillum’. (2)
Similiter ‛pauperculus, paupercula, pauperculum’, ‛amatorculus’, ‛sororcula’, ‛munusculum’,
‛corpusculum’, ‛lepusculus’, quod solum dissyllabum in us tertiae declinationis, masculinum
sive epicoenum Latinum invenitur. (3) Et neutra omnia comparativa mobilia diminutiva
faciunt, ut ‛plus plusculus pluscula plusculum’, quamvis masculino et feminino singulari
careat. TERENTIUS in Phormione pluscula supellectile opus est. (4) Excipiuntur ‛sus sucula’,
‛venter ventriculus’, ‛vetus vetulus vetula vetulum’, ‛rumor rumusculus’ or in us mutat. 26 II
103, 4–9; 103, 10–20; 104, 12–18; 105, 4–7; 107, 16–108, 1. – TER. Phorm. 4, 3, 60
3.27 (1) ‛Avicula’ unde derivatur? A dativo ‛avi’. Quare? Quia in is vel in e desinentia vel in
ns monosyllaba vel in rs, si faciunt diminutiva, correpta i dativi accipiunt culus vel cula vel
culum, ut ‛igniculus’, ‛fidicula’, ‛dulciculus dulcicula dulciculum’. CICERO IV Tusculanarum:
dulciculae potionis aliquid bibamus, ‛securis securicula’, ‛reticulum’, ‛fonticulus’, ‛lenticula’,
‛particula’. (2) Excipiuntur ‛lapillus’, ‛cuticula’, quod solum ante paenultimam produxit apud
IUVENALEM: Nostra bibat vernum contracta cuticula solem. Praeterea ‛unguis ungula’, ‛anguis
anguilla’, quae tamen significatione non sunt diminutiva.* 27 II 105, 12–106, 12. – CIC. Tusc.
3, 19, 46; IUV. Sat. 4, 11, 203
3.28 (1) ‛Oratiuncula’ unde derivatur? A nominativo ‛oratio’. Quare? Quia nomina in o
desinentia, si faciunt diminutiva, o in un mutata accipiunt culus vel cula, ‛latrunculus’,
‛virguncula’, ‛homunculus’. (2) Dicitur tamen et ‛homuncio’ et ‛homullus’ et ‛homullulus’,
‛leno lenunculus’ et ‛lenullus’. PLAUTUS in Poenulo: ita, ut occepi dicere, lenulle, de illa
pugna, ‛fur’ etiam ‛furunculus’ facit, CICERO in Pisone: olim furunculus, nunc vero etiam
rapax. 28 II 108, 9; 108, 14; 109, 1–11; PLAUT. Poen. 2, v. 24 sq.; CIC. in Pisonem 27, 66
3.29 ‛Vulpecula’ unde derivatur? A nominativo ‛vulpes’. Quare? Quia in es productam
desinentia feminina tertiae vel quintae declinationis abiecta s accipiunt cula, e longa ut in
23
* Necess.: Salust. Postquam reguli in unum convenere. Urb.: fraterculus apud Iuven. sat. 4. Adulat.: ut
corculum, Syrisce apud Teren., τεκνία apud Ioan. in Cano. Hinc ποκορισικά Graecis dicuntur
π το ποκορίζεσθαι, quod est blande alloqui. Adde his contemptum et µείωσιν, ut nasutulus, homuncio. Vide
Eras. de enallage speciei. A comm.
24
nonnunquam et ab AR nonnunquam ab B ║ * A prop.: Sergiolus, dim.: pauxillum a paulum. A comm.
25
ulla R om.
26
(1) antecedente AB antē te R ║ et in r A et in er BR ║ (3) plus B om. ║ singulari AR in singulari B
27
(1) IV Tusculanarum BR om. ║ * De his omnino lege Laur. Vallam. li. I. ca. 5. A comm.
28
(1) orationcula B ║ (2) occepi AR accepi B ║ vero etiam rapax AR vero rapax B
120