! DOLGOZAT_lemezre - ELTE BTK disszertációk

DE DENOMINATIVIS, VERBALIBUS,
PARTICIPIALIBUS ET ADVERBIALIBUS 1
4.1 Denominativum dicitur, quod a nomine, verbale, quod a verbo, participiale, quod a
participio, adverbiale, quod ab adverbio derivatur. De quibus omnibus una tractabitur. 2 cf. II
117, 2–13.
4.2 (1) ‛Duritia’ quae pars est? Nomen est. Cuius speciei? Derivativae. Cuius speciei
derivativorum? Denominativae. Unde derivatur? A genitivo ‛duri’. Quare? Quia omnia
nomina secundae declinationis in us desinentia c antecedente, et tantum disyllaba, et in is
tertiae declinationis, quae similem habent nominativo genitivum, si faciunt in tia
denominativa, assumunt in genitivo vel dativo tia. (2) Regionum vero nomina et duarum
excedentia numerum syllabarum, et tertiae declinationis, quorum genitivus vincit una syllaba
nominativum, a in supradictis casibus accipiunt i paenultima ubique correpta, ut ‛amicitia’,
‛inimicitia’, ‛pudicitia’, ‛laetitia’, ‛segnitia’, ‛controversia’, ‛ignavia’; ‛miser’ quoque
‛miseria’ facit, quamvis in er desinat. ‛Italia’, ‛Gallia’, ‛Teucria’, ‛colonia’, ‛negligentia’,
‛prudentia’, ‛inopia’, ‛ius iuris iniuria’, ‛nomen nomini ignominia’, ‛Caesar Caesari Caesaria’.
Excipitur ‛castimonia’, ‛acrimonia’, quam formam etiam ‛querimonia’ et ‛parsimonia’, quae a
verbis veniunt, habuerunt. 3 II 119, 5–120, 3.
4.3 ‛Clientela’ unde derivatur? A genitivo ‛clientis’. Quare? Quia in la desinentia, si
denominativa sunt, terminatione genitivi in e longam mutata, si verbalia sunt, a secunda
coniugatione s secundae personae abiecta et assumpta ubique la fiunt, ut ‛tutela’, ‛custodela’,
‛suadela’ a ‛suadeo suades’, sicut a ‛candeo candes candela’. II 120, 7–13.
4.4 ‛Medicina’, i quanta? Longa. Quare? Quia in na desinentia denominativa vel verbalia
semper habent paenultimam longam vel natura vel positione, ut ‛officium officina’, ‛rex
regina’, ‛leo leaena’, ‛tonstrix tonstrina’, ‛coquus coquina’ vel ‛culina’, ‛cantus cantilena’,
‛luceo lucerna’. Nam ‛Mutina’, ‛pagina’, * ‛sagina’ non sunt derivativa. 4 II 120, 15–22
4.5 (1) ‛Scriptura’ quae pars est? Nomen est. Cuius speciei? Derivativae. Cuius speciei
derivativorum? Participialis. Quare? Quia in ra desinentia feminina derivata a participiis
femininis futuri temporis similem habent formam, ac ideo paenultimam etiam producunt, ut
‛creatura’, ‛censura’, ‛natura’, ‛usura’, ‛armatura’. (2) Inveniuntur verbalia masculina sive
communia consonantes verborum servantia, ut ‛scribo scriba’, ‛lego legas hic collega’, ‛fugio
hic et haec perfuga’, ‛assequor assecla’, ‛advenio advena’, ‛convenio convena‛, ‛vivo
conviva’. 5 II 120, 23–121, 6
4.6 In e derivativa neutra sunt, ut ‛sedile’, ‛cubile’, ‛monile’. 6 II 121, 7–9
4.7 In i duo sunt denominativa indeclinabilia, ‛frugi’ a ‛fruge’, ‛nihili’ a ‛nihilo’. II 121, 10–11
4.8 In o quidem masculina et communia pauca inveniuntur derivativa, ut a ‛cicere’ * ‛Cicero’,
ab eo, quod est ‛catus’, ** ‛Cato‛, a ‛capite’ *** ‛Capito’, a ‛labe’ **** ‛Labeo’, a latendo
1
Tit. De denominativis, verbalibus, participialibus et adverbialibus A
2
participiale AR participale B
3
(2) vincit una syllaba AR una syllaba vincit B ║ segnitia, controversia, ignavia, miser quoque miseria facit,
quamvis in er desinat. Italia, Gallia, Teucria colonia AR segnitia, Italia, Gallia, Teucria, colonia controversia,
ignavia, miser quoque miseria facit, quamvis in er desinat B ║ ius iuri AB ius iuris R ║ Caesar Caesari Caesaria
AR Caesari Caesaria B
4
penultimam longam AR longam penultimam B ║ leaena AR lena B ║ * Sagana apud Prisc. legitur et saga a
sagio, id est vaticinor, quod vates, ut interpres interpretatur. A comm.
5
(1) penultimam etiam AR etiam penultimam B ║ (2) scribo scriba AR scribo hic scriba B ║ asserla R
6
In e derivativa AR In e nomina derivativa B
123