! DOLGOZAT_lemezre - ELTE BTK disszertációk

DE CASU 1
6.1 Casus est motus casualium dictionum, qui in fine fit.
6.2 Quot sunt casus? Sex. Nominativus, genitivus, dativus, accusativus, vocativus, ablativus. 2
6.3 Quot sunt literae terminales nominum, quibus Latinus utitur sermo? Quatuordecim.
Vocales quinque: a, e, i, o, u; semivocales sex: l, m, n, r, s, x; mutae tres: c, d, t. II 183, 20–14,
1; 190, 12–14; 195, 11–17.
6.4 (1) ‛Musa’ cuius casus? Nominativi, eius genitivus ‛musae’. Quare sic? Quia in a
desinentia nomina masculina vel feminina vel communia addita e in ae diphthongum faciunt
genitivum. Similiter in as Graeca dum in ου apud eos faciunt genitivum, quae nostri absque s
plerumque a corripientes proferunt, ut ‛Marsias’ vel ‛Marsia’ ‛huius Marsiae’, ‛doctrinae’,
‛agricolae’, ‛advenae’, quod etiam cum neutro figurate invenitur, ut ‛advena’, ‛mancipium’;
similiter ‛Troiugenae’, ‛alienigenae’, haec tamen, quae a genere componuntur, et in nus na
num usus profert. (2) CICERO in Prognosticis: caprigeni pecoris custos de gurgite vasto.
Nullum enim primae vel quintae declinationis neutrum inveniri potest. (3) Excipiuntur ‛unus’,
‛ullus’, ‛nullus’, ‛solus’, ‛totus’, ‛alius’, ‛uter’, ‛alter’ et illorum composita, quae plerumque in
ius trium generum communiter paenultima* producta praeter ‛alterius’ efferunt genitivum, et
dativum in i secundum quorundam pronominum declinationem. (4) Plerumque diximus,
quoniam etiam in i masculina et neutra inveniuntur. Feminina in ae diphthongum, non solum
‛una unius uni’, sed ‛huius’ et ‛huic unae’, similiter ‛ullae’, ‛nullae’, ‛solae’, ‛totae’, ‛alterae’,
‛aliae’, CICERO ad Herennium: at non tota res ** totae rei necesse est similis sit. ‛Neuter’
tamen ‛neutra neutrum’ e converso frequentius in i masculino et neutro, et in ae in feminino. 3
II 195, 19–23; 202, 11–13; 196, 1–10; 196, 18–197, 17. – CIC. cf. II 196, 10; Rhet. ad
Herennium 4, 48, 61
6.5 Notandum, quod antiquissimi etiam in as more Graeco feminina in genitivo terminabant,
unde adhuc ‛paterfamilias’ solemus dicere pro ‛familiae’. II 198, 6–8.
6.6 ‛Poema’ genitivo ‛huius poematis’ dic regulam. In a desinentia Graeca, si sunt neutra,
addita tis faciunt genitivum, ut ‛emblematis’, ‛schematis’, ‛toreumatis’, quamvis apud
vetustissimos secundum primam et quidem feminino genere prolata sunt, et a nonnullis more
secundae, ut ‛hoc emblematum’ et ‛peripetasmatum’, unde frequens usus dativos et ablativos
plurales terminat in is, ut ‛toreumatis’, ‛emblematis’. 4 II 199, 14–18; 201, 1–5.
6.7 ‛Monile’ genitivo ‛monilis’ dic regulam. Quae in e correptam desinunt, e in is conversa
faciunt genitivum. II 203, 3–5
6.8 In e productam Graeca sunt, et declinantur Graece, ut ‛Libye Libyes’, ‛Helene Helenes’,
vel mutata e in a et accepta e faciunt genitivum in ae diphthongum, ut ‛Helena Helenae’.
Excipitur ‛hoc cepe’ indeclinabile et pluraliter ‛cepe’, apud veteres tamen et ‛cepa’ et
‛cepicius’ et ‛cepicium’ CAPRO teste dicebatur. 5 II 203, 13–204, 10. – CAPER, cf. II 204, 6
1 Tit. De casu e sexto Prisciani. A
2 vocativus, ablativus AR vocativus et ablativus B
3 (1) a corripientes AR corripientes a B ║ alienigenae B om. ║ et in nus na num A et in us na num R etiam in nus
na num B ║ Pronosticis B ║ (2) Nullum enim AR Nullum enim nomen B ║ (3) nullus BR om. ║ et illorum
composita AR et sua composita B ║ (4) etiam in i masculina AR et in i masculina B ║ (4) et in ae in feminino
AR et in ae feminino B ║ * Alius productum est, reliqua indifferentia. ** In dativo apud Cice. hodie toti legitur,
a sciolo, ut videre est, mutatum. Locus est li. 4. de similibus. A comm.
4 terminat A terminant B terminatur R
5 et accepta e AR et accepta B ║ Excipitur AR Excipiuntur B
138