Hoge kwaliteit - Belgian Biosafety Server

Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Belgisch brandpunt voor Bioveiligheid
1990-2010: 20 jaar risicobeoordeling van GGO’s en pathogenen
Bernard Brochier | Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid
De ontwikkeling en het in de handel brengen van een recombinant vaccin tegen rabiës
In 1984 liet M.-P. Kiény van het Straatsburgse bedrijf
Transgène in het tijdschrift Nature de constructie
publiceren van een recombinant Vaccinia virus dat het
glycoproteïne G (induceert antilichamen) van het
rabiësvirus tot expressie brengt. Tussen Jenner en Louis
Pasteur was een verband gelegd. Zeven jaar later, in
1991, publiceerde het team van professor P.-P. Pastoret
(faculteit Veterinaire Geneeskunde, Universiteit van Luik)
in hetzelfde tijdschrift een artikel over de grootschalige
uitroeiing van rabiës door de orale vaccinatie van vossen
met behulp van het recombinant rabiës-vacciniavirus (V-
RG). Het doel om dit genetisch gemodificeerde levende
vaccin te gebruiken, bestond er precies in om de
bioveiligheidsaspecten in het kader van de strijd tegen
vossenrabiës door middel van vaccinatie te verbeteren.
Er was inderdaad een alternatief nodig voor de
conventionele vaccins op basis van een verzwakt levend
rabiësvirus dat bij sommige diersoorten tot een residuele
pathogeniciteit leidde. Tien jaar lang werd een nationaal
programma voor de uitroeiing van vossenrabiës met het
V-RG voortgezet. In totaal werden tussen 1989 en 2000,
op een grondgebied van 10.000 km², 2.500.000
vaccinale dosissen verspreid. De
Wereldgezondheidsorganisatie en de World Organisation
for Animal Health verklaarden België in 2001 vrij van
rabiës. De toepassing van de orale vaccinatie met behulp
van het V-RG werd voorafgegaan door talrijke proeven in
een laboratorium en een proefstation om de
onschadelijkheid, de doeltreffendheid en de stabiliteit van
het nieuwe levende vaccin, voortvloeiend uit de
technieken van de genetische modificatie, te evalueren.
In een proefstation kon de afwezigheid van residuele
pathogeniciteit van het V-RG worden aangetoond, zowel
bij de doelgroep (jonge en volwassen vossen) als bij de
diersoorten die niet tot de doelgroep behoorden. Bij de
vossen werd tot 18 maanden na de inenting geen enkel
klinisch symptoom noch letsel waargenomen. De
afwezigheid van pathogeniciteit in deze groep kon
ongeacht de dosis en de inentingsvorm gecertificeerd
worden. De onschadelijkheid van het oraal toegediende
V-RG werd eveneens aangetoond bij 3 soorten
proefdieren, 5 tamme diersoorten en 14 wilde diersoorten
die al dan niet met de vos in competitie zouden kunnen treden
wat betreft het oppeuzelen van het vaccinale lokaas.
Bij vossen, honden, katten, runderen, everzwijnen, dassen en
fretten is geen enkele uitscheiding voldoende voor de
overdracht van immuniserende titers van het V-RG
vastgesteld. De genetische stabiliteit van het V-RG werd in
vitro (opeenvolgende passages in cellijnen) en in vivo (vos,
muizen) gecontroleerd. De epidemiologische risico's verband
houdend met het verschijnen van asymptomatische dragers
van het rabiësvirus konden weggewerkt worden. Een
experimentele studie heeft bij de vos inderdaad verschijnselen
van vroegtijdig of uitgesteld overlijden aangetoond als gevolg
van een wisselwerking tussen vaccinatie en natuurlijke infectie.
Na deze opeenvolging van proeven vond op 24 oktober 1987
in het legerkamp van Marche-en-Famenne (verboden toegang
voor het publiek) een eerste doelbewuste introductie van het
V-RG in het leefmilieu plaats. Deze proef is verwezenlijkt nadat
de Hoge Gezondheidsraad van België en de bevoegde
militaire overheden hun toestemming hadden gegeven. Over
een oppervlakte van 600 ha werden handmatig 250 vaccinale
lokazen verspreid. Het V-RG zat in een capsule bestaande uit
een verbinding van aluminium en plastic die in een kippenkop
werd gestoken. Dit was een wereldprimeur. Deze eerste proef
evenals de tweede proef, in 1988, op een grondgebied van
435 km² in de provincie Luxemburg, bevestigden de
onschadelijkheid van het V-RG bij de doelgroep maar ook bij
de wilde en tamme diersoorten die niet tot de doelgroep
behoorden. Door middel van een significante steekproef werd
opgevolgd wat er na verloop van tijd met de vaccinale lokazen
gebeurde: evolutie van de virustiter en overlevingsduur van het
virus in verschillende milieugebonden omstandigheden,
identificatie van de potentieel blootgestelde dieren,
ongewervelden inbegrepen, enz. De talrijke opeenvolgende
controles op onschadelijkheid die in een laboratorium en op
het terrein zijn uitgevoerd, hebben aangetoond dat het
genetisch gemodificeerde vaccin inzake bioveiligheid beter
scoorde dan de conventionele vaccins. Van het zyklon B-gas,
dat in de jaren 1970 nog voor de vernietiging van vossen werd
gebruikt, tot het V-RG dat per helikopter werd verspreid en in
1999 de uitroeiing van de ziekte mogelijk heeft gemaakt, lijdt
het geen twijfel dat er spectaculaire vooruitgang inzake
doeltreffendheid en bioveiligheid is geboekt.
122